Grammaire de l'alsacien

SOMMAIRE

Introduction Structure d'une phrase Affirmative Impérative (Ordre) Interrogative (Question) Proposition subordonnée Quand il y a plusieurs compléments Structure d'une phrase - plusieurs propositions dans une phrase Coordination (avec une conjonction de coordination) Proposition subordonnée, avec un pronom relatif Propositions reliées par une conjonction de coordination Nom (substantif) Devant le nom Article définis Articles indéfinis Sans article, seulement avec un adjectif Tout (indéfini) Articles démonstratifs Articles démonstratifs lointains Articles possessifs Noms de personnes Pronoms Pronoms démonstratifs Pronoms interrogatifs Pronoms personnels Nominatif Accusatif Datif Pronoms indéfinis Pronoms possessifs Nominatif masculin Adjectifs Comparatif Superlatif Préposition Pour un endroit Pour se situer dans le temps Divers Adverbe Adverbes qui viennent d'un adjectif Adverbes qui viennent d'une préposition Exemples de prépositions et d'adverbes de lieux Adverbes construits avec "wiis" Adverbes construits avec "ig" Comparatif et superlatif Genre Masculin Féminin Neutre Nombre Cas Nominatif Accusatif Datif pas de Génitif Verbe Auxiliaires Verbes modaux Redondance Temps Mode indicatif Mode subjonctif Mode impératif Passif Verbe dans la structure de la phrase Quand deux verbes sont utilisés ensemble Verbes comportant des particules séparables Verbes avec redondance Contractions et simplifications à l'oral Prépositions et articles Pronoms personnels z Écrire comme on parle ? Liaison phonétique entre des voyelles Particularités du dialecte mulhousien Explications sur la graphie employée Voyelles Consonnes Mots composés Conjugaison des verbes

Ceci est une grammaire pour l'alsacien de la région mulhousienne.

Version : 05/03/2018.

Introduction

Le dialecte alsacien employé dans ce cours est celui de la région mulhousienne, pas forcément du "pur mulhousien", mais plutôt une variante plus campagnarde.
La graphie est proche de la méthode Orthal, mais là aussi, pas dans son application la plus stricte, juste dans l'idée de prendre la langue allemande comme référence.

Structure d'une phrase

Affirmative

  • Sujet Verbe
  • Sujet Verbe Complément(s)

Ìch làuif. Je marche. Ich gehe.
Ìch làuif ìn da Barga. Je marche dans les montagnes. Ich wandere in den Bergen.
Ìch làuif garn mìt dìr ìn da Barga. Je marche volontiers avec toi dans les montagnes. Ich wandere gern mit dir in den Bergen.

  • Complément(s) Verbe
  • Complément(s) Verbe Sujet
  • Complément(s) Verbe Sujet Complément(s)

Jetz wìrd gschàfft. ('s wìrd jetz gschàfft.) Maintenant, on travaille. Jetzt wird gearbeitet. (es wird jetzt gearbeitet)
Morn làuif i. Demain, je marche. Morgen wandere ich.
Morn làuif i ìn da Barga. Demain, je marche dans les montagnes. Morgen wandere ich in den Bergen.
Mìt dìr làuif i garn ìn da Barga. Avec toi, je marche volontiers dans les montagnes. Mit dir wandere ich gern in den Bergen.
Friahier ìm Elsàss sìn d Litt vìel ìn da Barga gloffa. Autrefois en Alsace, les gens marchaient beaucoup dans les montagnes. Früher im Elsass sind die Leute viel in den Bergen gewandert.

Impérative (Ordre)

Le verbe est en début de phrase.

Kumm! Viens ! Komm!
Geh mìr! Allons ! Gehen wir!
Lüeg do! Regarde ici ! Schau hier!
Gìbb mìr dàs! Donne-moi ça ! Gib mir das!

Interrogative (Question)

  • Verbe Sujet
  • Verbe Sujet Complément(s)

Geht's? Est-ce que ça va ? Geht es?
Geht's güet? Est-ce que ça va bien ? Geht es gut?

  • Interrogatif Verb
  • Interrogatif Verb Complément(s)

Wer kummt? Qui vient ? Wer kommt?
Wer ìsch jetz do? Qui est maintenant ici ? Wer ist jetzt hier?

  • Interrogatif Verbe Sujet
  • Interrogatif Verbe Sujet Complément(s)

Wia geht's? Comment ça va ? Wie geht es?
Wo sìn sa? Où sont-ils ? Wo sind sie?
Wo sìn sa jetz? Où sont-ils maintenant ? Wo sind sie jetzt?

Proposition subordonnée

  • Relatif Verbe
  • Relatif Complément(s) Verbe

Dr Mànn wo kummt L'homme qui vient Der Mann der kommt
Dr Mànn wo jetz andlig kummt L'homme qui vient maintenant enfin Der Mann der jetzt endlich kommt

Quand il y a plusieurs compléments

Ce n'est pas toujours le cas, mais quand il y a plusieurs compléments, ils suivent souvent un certain ordre, selon leur catégorie.

Temps Manière Lieu
Ìch ìss jetz gmiatlig ìn dr Kucha
Ìch schàff zitter'ma Johr allei ìn dam Büro
Ìch hà gescht làng ìn dr Kälta müeßa wàrta.

Ìch ìss jetz gmiatlig ìn dr Kucha Je mange maintenant tranquillement dans la cuisine Ich esse jetzt gemütlich in der Küche
Ìch schàff zitter'ma Johr allei ìn dam Büro Je travaille depuis un an seul(e) dans ce bureau Ich arbeite seit einem Jahr alleine in diesem Büro
Ìch hà gescht làng ìn dr Kälta müeßa wàrta Hier j'ai dû attendre longtemps dans le froid Ich habe gestern lang in der Kälte warten müssen

Complément
d'objet indirect
Complément
d'objet direct
Ìch verzehl jetz ìm Kìnd a Gschìchtla
Gìbb ìn dr Kàtz Mìlch !
Ar sajt mìr 's
Ìch sàgg dìr 's
Ìch sàgg ìhm dàs

Ìch verzehl jetz ìm Kìnd a Gschìchtla Je raconte maintenant une histoire à l'enfant Ich verzähle jetzt dem Kind eine Geschichte
Gìbb ìn dr Kàtz Mìlch! Donne du lait au chat ! Gibb der Katze Milch!
Ar sajt mìr's Il me le dit Er sagt mir es
Ìch sàgg dìr's Je te le dis Ich sage dir es
Ìch sàgg ìhm dàs Je lui dis cela Ich sage ihm das

Mais il y a aussi des exceptions :

Complément
d'objet direct
Complément
d'objet indirect
Ìch sàgg 's ìhm .
Ìch hà 's ìhra gsajt.
Ar hàt 's ìhm gschrìewa

Ìch sàgg's ìhm Je le lui dis Ich sage es ihm
Ìch hà's ìhra gsajt Je le lui ai dit Ich habe es ihr gesagt
Ar hàt's ìhm gschrìewa Il le lui a écrit Er hat es ihm geschrieben

Structure d'une phrase - plusieurs propositions dans une phrase

Coordination (avec une conjonction de coordination)

àwer mais aber
denn car denn
oder ou oder
un et und


Ìch spìel Giiga un dü sìngsch. Je joue du violon et tu chantes. Ich spiele Geige und du singst.
Ar ìsch miad, àwer ar schlooft doch nìt. Il est fatigué, mais il ne dort quand même pas. Er ist müde, aber er schläft doch nicht.
Ar ìsch miad, denn ar schlooft nìt gnüe. Il est fatigué car il ne dort pas assez. Er ist müde, denn er schläft nicht genug.

Proposition subordonnée, avec un pronom relatif

Dr Mànn wo redt ìsch mi Unkel. L'homme qui parle est mon oncle. Der Mann, der spricht, ist mein Onkel.
Ìch redd mìt em Mànn wo do wohnt. Je parle avec l'homme qui habite ici. Ich rede mit dem Mann der hier wohnt.
Àlles wàs glanzt ìsch nìt unbedìngt Guld. Tout ce qui brille n'est pas forcément de l'or. Alles was glänzt ist nicht unbedingt Gold.

Ìch kenn s Büech wo dü leesch. Je connais le livre que tu lis. Ich kenne das Buch, das du liest.
Ìch seh ebbis wo fahlt. Je vois quelque chose qui manque. Ich sehe etwas was fehlt.
's ìsch ebbis wo ma dràà glàuibt. C'est une chose à laquelle on croit. Es ist etwas woran man glaubt.
's ìsch ebbis wo ma druf hofft. C'est une chose que l'on espère. Es ist etwas worauf man hofft.
Dr Hàns ìm Schnokeloch hàt àlles wàs'r wìll. Jean dans le trou à moustiques a tout ce qu'il veut. Hans im Schnakenloch hat alles was er will.

S Kìnd, fer dàs wo-n-ìch strìck, ìsch bràv. L'enfant, pour lequel je tricote, est sage. Das Kind, für wen ich stricke, ist brav.
Dr Mànn, mìt dam wo dü redsch, ìsch mi Brüeder. L'homme, avec qui tu parles, est mon frère. Der Mann, mit dem du sprichst, ist mein Bruder.
S Glàs, üs dam wo dü trìnksch, ìsch mii. Le verre, duquel tu bois, est à moi. Das Glas, woraus du trinkst, ist meines.

Propositions reliées par une conjonction de coordination

  • Verbe en deuxième place dans la proposition

so ainsi so

trotzdam cependant trotzdem

Mìr bliiwa, so schlofa mìr do. Nous restons, ainsi nous dormons ici. Wir bleiben, so schlafen wir hier.

Mìr bliiwa, trotzdam schlofa mìr do. Nous restons, cependant nous dormons ici. Wir bleiben, trotzdem schlafen wir hier.

  • Verbe à la fin de la proposition

bis jusque bis
vor ebb avant que bevor
wenn si wenn
wial parce que weil
wo (Ort) (lieu) wo (Ort)
wo (Zitt) quand (temps) als (Zeit)

Mìr bliiwa bis dr Film fertig ìsch. Nous restons jusqu'à ce que le film soit fini. Wie bleiben bis der Film fertig ist.
Mìr gehn wenn dr Film fertig ìsch. Nous partons quand le film est fini. Wir gehen wenn der Film fertig ist.
Mìr mian geh vor ebb dr Film fertig ìsch. Nous devons partir avant que le film ne soit fini. Wir müssen gehen bevor der Film fertig ist.

Sa sotta schloofa, wenn sa miad sìn. Ils devraient dormir, s'ils sont fatigués. Sie sollten schlafen, wenn sie müde sind.
Ar ìsch miad, wial ar nìt gnüe schlooft. Il est fatigué, parce qu'il ne dort pas assez. Er ist müde, weil er nicht genug schläft.

Mìr bliiwa, wial mìr do schlofa. Nous restons, parce que nous dormons ici. Wir bleiben, weil wir hier schlafen.

S Hüss, wo mìr wohna, ìsch àlt. La maison où nous habitons est vieille. Das Haus, wo wir wohnen, ist alt.
Dr Wàld, wo mìr dura làuifa, ìsch fìnschter. La forêt, à travers laquelle nous marchons, est sombre. Der Wald, durch den wir gehen, ist finster.
Ànna 1980, wo d Eltra gerbt han, han sa s Hüss kàuift. En 1980, quand les parents ont hérité, ils ont acheté la maison. In 1980, als die Eltern geerbt haben, haben sie das Haus gekauft.

Nom (substantif)

Un nom (nom propre ou nom commun) s'écrit toujours avec une majuscule.

Devant le nom

Devant le nom
Masculin Pictogram man blue.svg Féminin Pictogram woman red.svg Neutre Pictogram child green.svg Pluriel Pictogram people grey.svg
Article défini dr Hund
le chien
der Hund
d Kàtz
le chat
die Katze
s Kìnggala
le lapin
das Kaninchen
d Veegel
les oiseaux
die Vögel
Article indéfini a Hund a Kàtz a Kìnggala ° Veegel
Adjectif démonstratif da Hund dia Kàtz dàs Kìnggala dia Veegel
Adjectif possessif mi Hund
di Hund
...
mina Kàtz
dina Kàtz
...
mi Kìnggala
di Kìnggala
...
mina Veegel
dina Veegel
...

Article définis

Exemples pour l'article défini
article défini - masculin
Masculin Pictogram man blue.svg Exemple
Nominatif (Wer kummt? ...) dr Mànn dr Mànn kummt
Accusatif (ìch seh ...) dr Mànn ìch seh dr Mànn
ìch gàng ìn dr Wàga
Datif (ìch kumm mìt ...) mìt em Mànn ar ìsch mìt em Mànn
ìch bì ìn em Wàga
wahrend em Winter

article défini - féminin
Féminin Pictogram woman red.svg Exemple
Nominatif (Wer kummt? ...) d Fràui d Fràui kummt
Accusatif (ìch seh ...) d Fràui ìch seh d Fràui
ìch gàng ìn d Schüel
Datif (ìch kumm mìt ...) mìt era Fràui ar ìsch mìt era Fràui
ìch bì ìn era Schüel
wahrend era Nàcht

article défini - neutre
Neutre Pictogram child green.svg Exemple
Nominatif (Wer kummt? ...) s Kìnd s Kìnd kummt
Accusatif (ìch seh ...) s Kìnd ìch seh s Kìnd
ìch gàng ìn s Hüss
Datif (ìch kumm mìt ...) mìt em Kìnd ar ìsch mìt em Kìnd
ìch bì ìn em Hüss
wahrend em Fascht

article défini - pluriel
Pluriel Pictogram people grey.svg Exemple
Nominatif (Wer kummt? ...) d Litt d Litt kämma
Accusatif (ìch seh ...) d Litt ìch seh d Litt
ìch gàng ìn d Barga
Datif (ìch kumm mìt ...) mìt da Litt ar ìsch mìt da Litt
ìch bì ìn da Barga
wahrend da Feria


Exemples pour l'article défini avec un adjectif
article défini et adjectif - masculin
Masculin Pictogram man blue.svg Exemple
Nominatif (Wer kummt? ...) dr scheena Mànn dr scheena Mànn heißt Meyer

Accusatif (ìch seh ...) dr scheena Mànn as ìsch fer dr großa Mànn
Datif (ìch kumm mìt ...) em scheena Mànn ìch kumm mìt em scheena Mànn
ìch hà Àngscht vu em beesa Mànn

article défini et adjectif - féminin
Féminin Pictogram woman red.svg Exemple
Nominatif (Wer kummt? ...) d scheena Fràui d scheena Fràui heißt Meyer

Accusatif (ìch seh ...) d scheena Fràui as ìsch fer d großa Fràui
Datif (ìch kumm mìt ...) dr scheena Fràui ìch kumm mìt dr scheena Fràui
ìch hà Àngscht vu dr beesa Fràui

article défini et adjectif - neutre
Neutre Pictogram child green.svg Exemple
Nominatif (Wer kummt? ...) s scheena Kìnd s scheena Kìnd heißt Meyer

Accusatif (ìch seh ...) s scheena Kìnd as ìsch fer s großa Kìnd
Datif (ìch kumm mìt ...) em scheena Kìnd ìch kumm mìt em scheena Kìnd
ìch hà Àngscht vu em beesa Kìnd

article défini et adjectif - pluriel
Pluriel Pictogram people grey.svg Exemple
Nominatif (Wer kummt? ...) d scheena Litt d scheena Litt heißa Meyer

Accusatif (ìch seh ...) d scheena Litt as ìsch fer d großa Litt
Datif (ìch kumm mìt ...) da scheena Litt ìch kumm mìt da scheena Litt
ìch hà Àngscht vu da beesa Litt


Articles indéfinis

Exemples pour l'article indéfini
article indéfini - masculin
Masculin Pictogram man blue.svg Exemple
Nominatif (Wer kummt? ...) a Mànn a Mànn ìsch do
Accusatif (ìch seh ...) a Mànn ìch süech a Mànn
Datif (ìch kumm mìt ...) ema Mànn gìbb's ìn ema Mànn!

article indéfini - féminin
Féminin Pictogram woman red.svg Exemple
Nominatif (Wer kummt? ...) a Fràui a Fràui ìsch do
Accusatif (ìch seh ...) a Fràui ìch süech a Fràui
Datif (ìch kumm mìt ...) era Fràui gìbb's ìn era Fràui!

article indéfini - neutre
Neutre Pictogram child green.svg Exemple
Nominatif (Wer kummt? ...) a Kìnd a Kìnd ìsch do
Accusatif (ìch seh ...) a Kìnd ìch süech a Kìnd
Datif (ìch kumm mìt ...) ema Kìnd gìbb's ìn ema Kìnd!

article indéfini - pluriel
Pluriel Pictogram people grey.svg Exemple
Nominatif (Wer kummt? ...) ° Litt ° Litt sìn do
Accusatif (ìch seh ...) ° Litt ìch süech ° Litt
Datif (ìch kumm mìt ...) ° Litt gìbb's ìn ° Litt!


Exemples pour l'article indéfini avec un adjectif
article indéfini et adjectif - masculin
Masculin Pictogram man blue.svg Exemple
Nominatif (Wer kummt? ...) a scheener Mànn a großer Mànn, wo-n-ìch kenn, hàt gredt
Accusatif (ìch seh ...) a scheener Mànn ìch wàrt uf a làngwilliger Mànn

as geht um a scheener Mànn
Datif (ìch kumm mìt ...) ema scheena Mànn hébb di àn ema stàrka Mànn
ar blibt nawa ema stàrka Mànn

article indéfini et adjectif - féminin
Féminin Pictogram woman red.svg Exemple
Nominatif (Wer kummt? ...) a scheena Fràui a großa Fràui, wo-n-ìch kenn, hàt gredt
Accusatif (ìch seh ...) a scheena Fràui ìch wàrt uf a làngwilliga Fràui

as geht um a scheena Fràui
Datif (ìch kumm mìt ...) era scheena Fràui hébb di àn era stàrka Fràui
ar blibt nawa era stàrka Fràui

article indéfini et adjectif - neutre
Neutre Pictogram child green.svg Exemple
Nominatif (Wer kummt? ...) a scheen Kìnd a groß Kìnd, wo-n-ìch kenn, hàt gredt
Accusatif (ìch seh ...) a scheen Kìnd ìch wàrt uf a làngwillig Kìnd

as geht um a scheen Kìnd
Datif (ìch kumm mìt ...) ema scheena Kìnd hébb di àn ema stàrka Kìnd
ar blibt nawa ema stàrka Kìnd

article indéfini et adjectif - pluriel
Pluriel Pictogram people grey.svg Exemple
Nominatif (Wer kummt? ...) ° scheena Litt ° großa Litt, wo-n-ìch kenn, han gredt
Accusatif (ìch seh ...) ° scheena Litt ìch wàrt uf ° làngwilliga Litt

as geht um ° scheena Litt
Datif (ìch kumm mìt ...) ° scheena Litt hébb di àn ° stàrka Litt
ar blibt nawa ° stàrka Litt


Sans article, seulement avec un adjectif

Exemples sans article mais avec adjectif
sans article mais avec adjectif - masculin
Masculin Pictogram man blue.svg Exemple
Nominatif (Wàs wìtt? ...) güeter Wii kàlter Wii ìsch güet
Accusatif (ìch wott ...) güeter Wii ìch wàrt uf wàrmer Wii

as geht um güeter Wii
Datif (ìch kumm mìt ...) güetem Wii 's ìsch güet mìt frìschem Wii

sans article mais avec adjectif - féminin
Féminin Pictogram woman red.svg Exemple
Nominatif (Wàs wìtt? ...) güeta Suppa kàlta Suppa ìsch güet
Accusatif (ìch wott ...) güeta Suppa ìch wàrt uf wàrma Suppa

as geht um güeta Suppa
Datif (ìch kumm mìt ...) güeter Suppa 's ìsch güet mìt frìscher Suppa

sans article mais avec adjectif - neutre
Neutre Pictogram child green.svg Exemple
Nominatif (Wàs wìtt? ...) güet Wàsser kàlt Wàsser ìsch güet
Accusatif (ìch wott ...) güet Wàsser ìch wàrt uf wàrm Wàsser

as geht um güet Wàsser
Datif (ìch kumm mìt ...) güetem Wàsser 's ìsch güet mìt frìschem Wàsser

sans article mais avec adjectif - pluriel
Pluriel Pictogram people grey.svg Exemple
Nominatif (Wàs wìtt? ...) güeta Wii kàlta Wii sìn güet
Accusatif (ìch wott ...) güeta Wii ìch wàrt uf wàrma Wii

as geht um güeta Wii
Datif (ìch kumm mìt ...) güeta Wii 's ìsch güet mìt frìscha Wii

Tout (indéfini)

Masculin Pictogram man blue.svg Féminin Pictogram woman red.svg Neutre Pictogram child green.svg Pluriel Pictogram people grey.svg
Pronom indéfini àller Wii ìsch trunka worra
tout le vin a été bu
aller Wein wurde getrunken
àlla Mìlch ìsch trunka worra
tout le lait a été bu
alle Milch wurde getrunken
àll Wàsser ìsch trunka worra
toute l'eau a été bue
alles Wasser wurde getrunken
àlla Flascha sìn trunka worra
toutes les bouteilles ont été bues
alle Flaschen wurden getrunken

Articles démonstratifs

Exemples pour l'article démonstratif
article démonstratif - masculin
Masculin Pictogram man blue.svg Exemple
Nominatif (Wer kummt? ...) da Mànn da Mànn kummt
Accusatif (ìch seh ...) da Mànn ìch seh da Mànn
ìch gàng ìn da Wàga
Datif (ìch kumm mìt ...) mìt dam Mànn ar ìsch mìt dam Mànn
ìch bì ìn dam Wàga
wahrend dam Winter

article démonstratif - féminin
Féminin Pictogram woman red.svg Exemple
Nominatif (Wer kummt? ...) dia Fràui dia Fràui kummt
Accusatif (ìch seh ...) dia Fràui ìch seh dia Fràui
ìch gàng ìn dia Schüel
Datif (ìch kumm mìt ...) mìt dara Fràui ar ìsch mìt dara Fràui
ìch bì ìn dara Schüel
wahrend dara Nàcht

article démonstratif - neutre
Neutre Pictogram child green.svg Exemple
Nominatif (Wer kummt? ...) dàs Kìnd dàs Kìnd kummt
Accusatif (ìch seh ...) dàs Kìnd ìch seh dàs Kìnd
ìch gàng ìn dàs Hüss
Datif (ìch kumm mìt ...) mìt dam Kìnd ar ìsch mìt dam Kìnd
ìch bì ìn dam Hüss
wahrend dam Fascht

article démonstratif - pluriel
Pluriel Pictogram people grey.svg Exemple
Nominatif (Wer kummt? ...) dia Litt dia Litt kämma
Accusatif (ìch seh ...) dia Litt ìch seh dia Litt
ìch gàng ìn dia Barga
Datif (ìch kumm mìt ...) mìt dana Litt ar ìsch mìt dana Litt
ìch bì ìn dana Barga
wahrend dana Feria


Exemples pour l'article démonstratif avec un adjectif
article démonstratif et adjectif - masculin
Masculin Pictogram man blue.svg Exemple
Nominatif (Wer kummt? ...) da scheena Mànn da scheena Mànn heißt Meyer

Accusatif (ìch seh ...) da scheena Mànn as ìsch fer da großa Mànn
Datif (ìch kumm mìt ...) dam scheena Mànn ìch kumm mìt dam scheena Mànn
ìch hà Àngscht vu dam beesa Mànn

article démonstratif et adjectif - féminin
Féminin Pictogram woman red.svg Exemple
Nominatif (Wer kummt? ...) dia scheena Fràui dia scheena Fràui heißt Meyer

Accusatif (ìch seh ...) dia scheena Fràui as ìsch fer dia großa Fràui
Datif (ìch kumm mìt ...) dara scheena Fràui ìch kumm mìt dara scheena Fràui
ìch hà Àngscht vu dara beesa Fràui

article démonstratif et adjectif - neutre
Neutre Pictogram child green.svg Exemple
Nominatif (Wer kummt? ...) dàs scheena Kìnd dàs scheena Kìnd heißt Meyer

Accusatif (ìch seh ...) dàs scheena Kìnd as ìsch fer dàs großa Kìnd
Datif (ìch kumm mìt ...) dam scheena Kìnd ìch kumm mìt dam scheena Kìnd
ìch hà Àngscht vu dam beesa Kìnd

article démonstratif et adjectif - pluriel
Pluriel Pictogram people grey.svg Exemple
Nominatif (Wer kummt? ...) dia scheena Litt dia scheena Litt heißa Meyer

Accusatif (ìch seh ...) dia scheena Litt as ìsch fer dia großa Litt
Datif (ìch kumm mìt ...) dana scheena Litt ìch kumm mìt dana scheena Litt
ìch hà Àngscht vu dana beesa Litt


Articles démonstratifs lointains

Exemples pour l'article démonstratif lointain
article démonstratif - masculin
Masculin Pictogram man blue.svg Exemple
Nominatif (Wer kummt? ...) saller Mànn saller Mànn kummt
Accusatif (ìch seh ...) saller Mànn ìch seh saller Mànn
ìch gàng ìn saller Wàga
Datif (ìch kumm mìt ...) mìt sallem Mànn ar ìsch mìt sallem Mànn
ìch bì ìn sallem Wàga
wahrend sallem Winter

article démonstratif - féminin
Féminin Pictogram woman red.svg Exemple
Nominatif (Wer kummt? ...) salla Fràui salla Fràui kummt
Accusatif (ìch seh ...) salla Fràui ìch seh salla Fràui
ìch gàng ìn salla Schüel
Datif (ìch kumm mìt ...) mìt sallera Fràui ar ìsch mìt sallera Fràui
ìch bì ìn sallera Schüel
wahrend sallera Nàcht

article démonstratif - neutre
Neutre Pictogram child green.svg Exemple
Nominatif (Wer kummt? ...) sall Kìnd sall Kìnd kummt
Accusatif (ìch seh ...) sall Kìnd ìch seh sall Kìnd
ìch gàng ìn sall Hüss
Datif (ìch kumm mìt ...) mìt sallem Kìnd ar ìsch mìt sallem Kìnd
ìch bì ìn sallem Hüss
wahrend sallem Fascht

article démonstratif - pluriel
Pluriel Pictogram people grey.svg Exemple
Nominatif (Wer kummt? ...) salla Litt salla Litt kämma
Accusatif (ìch seh ...) salla Litt ìch seh salla Litt
ìch gàng ìn salla Barga
Datif (ìch kumm mìt ...) mìt salla Litt ar ìsch mìt salla Litt
ìch bì ìn salla Barga
wahrend salla Feria


Exemples pour l'article démonstratif lointain avec un adjectif
article démonstratif et adjectif - masculin
Masculin Pictogram man blue.svg Exemple
Nominatif (Wer kummt? ...) saller scheena Mànn saller scheena Mànn heißt Meyer

Accusatif (ìch seh ...) saller scheena Mànn as ìsch fer saller großa Mànn
Datif (ìch kumm mìt ...) sallem scheena Mànn ìch kumm mìt sallem scheena Mànn
ìch hà Àngscht vu sallem beesa Mànn

article démonstratif et adjectif - féminin
Féminin Pictogram woman red.svg Exemple
Nominatif (Wer kummt? ...) salla scheena Fràui salla scheena Fràui heißt Meyer

Accusatif (ìch seh ...) salla scheena Fràui as ìsch fer salla großa Fràui
Datif (ìch kumm mìt ...) sallera scheena Fràui ìch kumm mìt sallera scheena Fràui
ìch hà Àngscht vu salla beesa Fràui

article démonstratif et adjectif - neutre
Neutre Pictogram child green.svg Exemple
Nominatif (Wer kummt? ...) sall scheena Kìnd sall scheena Kìnd heißt Meyer

Accusatif (ìch seh ...) sall scheena Kìnd as ìsch fer sall großa Kìnd
Datif (ìch kumm mìt ...) sallem scheena Kìnd ìch kumm mìt sallem scheena Kìnd
ìch hà Àngscht vu sallem beesa Kìnd

article démonstratif et adjectif - pluriel
Pluriel Pictogram people grey.svg Exemple
Nominatif (Wer kummt? ...) salla scheena Litt salla scheena Litt heißa Meyer

Accusatif (ìch seh ...) salla scheena Litt as ìsch fer salla großa Litt
Datif (ìch kumm mìt ...) salla scheena Litt ìch kumm mìt salla scheena Litt
ìch hà Àngscht vu salla beesa Litt


Articles possessifs

Exemples pour l'article possessif
article possessif - masculin
Masculin Pictogram man blue.svg Exemple
Nominatif (Wer kummt? ...) mi Hund
di Hund
si/ ìhra/si Hund
unser Mànn
èier Hund
ìhra Hund
Ìhra Hund
mi Hund kummt
Accusatif (ìch seh ...) mi Hund
di Hund
si/ ìhra/si Hund
unser Hund
èier Hund
ìhra Hund
Ìhra Hund
ìch seh mi Hund
ìch gàng ìn mi Wàga
Datif (ìch kumm mìt ...) mim Hund
dim Hund
sim/ ìhrem/sim Hund
unserem Hund
èirem Hund
ìhrem Hund
Ìhrem Hund
ar ìsch mìt mim Mànn
ìch bì ìn mim Wàga
wahrend mim Winter

article possessif - féminin
Féminin Pictogram woman red.svg Exemple
Nominatif (Wer kummt? ...) mina Kàtz
dina Kàtz
sina/ ìhra/sina Kàtz
unsera Kàtz
èira Kàtz
ìhra Kàtz
Ìhra Kàtz
mina Kàtz kummt
Accusatif (ìch seh ...) mina Kàtz
dina Kàtz
sina/ ìhra/sina Kàtz
unsera Kàtz
èira Kàtz
ìhra Kàtz
Ìhra Kàtz
ìch seh mina Fràui
ìch gàng ìn mina Schüel
Datif (ìch kumm mìt ...) minera Kàtz
dinera Kàtz
sinera/ ìhrer/sinera Kàtz
unserer Kàtz
èirer Kàtz
ìhrer Kàtz
Ìhrer Kàtz
ar ìsch mìt minera Fràui
ìch bì ìn minera Schüel
wahrend minera Nàcht

article possessif - neutre
Neutre Pictogram child green.svg Exemple
Nominatif (Wer kummt? ...) mi Kìnggala
di Kìnggala
si/ ìhra/si Kìnggala
unser Kìnggala
èier Kìnggala
ìhra Kìnggala
Ìhra Kìnggala
mi Kìnggala kummt
Accusatif (ìch seh ...) mi Kìnggala
di Kìnggala
si/ ìhra/si Kìnggala
unser Kìnggala
èier Kìnggala
ìhra Kìnggala
Ìhra Kìnggala
ìch seh mi Kìnggala
ìch gàng ìn mi Hüss
Datif (ìch kumm mìt ...) mim Kìnggala
dim Kìnggala
sim/ ìhrem/sim Kìnggala
unserem Kìnggala
èirem Kìnggala
ìhrem Kìnggala
Ìhrem Kìnggala
ar ìsch mìt mim Kìnd
ìch bì ìn mim Hüss
wahrend mim Fascht

article possessif - pluriel
Pluriel Pictogram people grey.svg Exemple
Nominatif (Wer kummt? ...) mina Veegel
dina Veegel
sina/ ìhra/sina Veegel
unsera Veegel
èira Veegel
ìhra Veegel
Ìhra Veegel
mina Veegel kämma
Accusatif (ìch seh ...) mina Veegel
dina Veegel
sina/ ìhra/sina Veegel
unsera Veegel
èira Veegel
ìhra Veegel
Ìhra Veegel
ìch seh mina Veegel
ìch gàng ìn mina Barga
Datif (ìch kumm mìt ...) mina Veegel
dina Veegel
sina/ ìhra/sina Veegel
unsera Veegel
èira Veegel
ìhra Veegel
Ìhra Veegel
ar ìsch mìt mina Veegel
ìch bì ìn mina Barga
wahrend mina Feria


Exemples pour l'article possessif avec un adjectif
article possessif et adjectif - masculin
Masculin Pictogram man blue.svg Exemple
Nominatif (Wer kummt? ...) mi scheener Mànn mi liawer Mànn ìsch kumma
Accusatif (ìch seh ...) mi scheener Mànn ìch wàrt uf mi làngwilliger Mànn

as geht um mi scheener Mànn
Datif (ìch kumm mìt ...) mim scheena Mànn hébb di àn mim stàrka Mànn
ar blibt nawa mim stàrka Mànn

article possessif et adjectif - féminin
Féminin Pictogram woman red.svg Exemple
Nominatif (Wer kummt? ...) mina scheena Fràui mina liawa Fràui ìsch kumma
Accusatif (ìch seh ...) mina scheena Fràui ìch wàrt uf mina làngwilliga Fràui

as geht um mina scheena Fràui
Datif (ìch kumm mìt ...) minera scheena Fràui hébb di àn minera stàrka Fràui
ar blibt nawa minera stàrka Fràui

article possessif et adjectif - neutre
Neutre Pictogram child green.svg Exemple
Nominatif (Wer kummt? ...) mi scheen Kìnd mi liab Kìnd ìsch kumma
Accusatif (ìch seh ...) mi scheen Kìnd ìch wàrt uf mi làngwillig Kìnd

as geht um mi scheen Kìnd
Datif (ìch kumm mìt ...) mim scheena Kìnd hébb di àn mim stàrka Kìnd
ar blibt nawa mim stàrka Kìnd

article possessif et adjectif - pluriel
Pluriel Pictogram people grey.svg Exemple
Nominatif (Wer kummt? ...) mina scheena Litt mina liawa Litt sìn kumma
Accusatif (ìch seh ...) mina scheena Litt ìch wàrt uf mina làngwilliga Litt

as geht um mina scheena Litt
Datif (ìch kumm mìt ...) mina scheena Litt hébb di àn mina stàrka Litt
ar blibt nawa mina stàrka Litt


Noms de personnes

Barely visible warning.svg En alsacien, comme en alémanique, on met un article devant le nom d'une personne.

  • Pour un homme : masculin
Dr Albert Schweitzer ìsch a beriahmter Elsasser. Albert Schweitzer est un Alsacien célèbre. Albert Schweitzer ist ein berühmter Elsässer.
  • Pour une femme : féminin
D Màdàm Meyer kummt. Madame Meyer vient. Frau Meyer kommt. D Joséphine schàfft àn dr Mairie / uf dr Mairie. Joséphine travaille à la mairie. Joséphine arbeitet im Rathaus.
  • Pour une fille ou une femme qu'on connait bien : neutre (là il n'est pas nécessaire d'être aussi courtois qu'avec d Màdàm Meyer)
S Marie ìsch mi betscha Kàmeradla. Marie est ma meilleure camarade. Marie ist meine beste Kameradin.
  • Pour plusieurs personnes, par exemple une famille : pluriel
D Meyer han a scheen Hüss. Les Meyer ont une belle maison. Die Meyers haben ein schönes Haus.

Pronoms

Pronoms démonstratifs

da ìsch groß, dia ìsch scheen, dàs ìsch güet, dia sìn luschtig Exemples pour le pronom démonstratif
pronom démonstratif - masculin
Masculin Pictogram man blue.svg Exemple
Nominatif (Wer kummt? ...) da da hàt Àrwet
da ìsch miad
Accusatif (ìch seh ...) da ìch wàrt uf da
ìch gàng ìn da
as geht um da
Datif (ìch kumm mìt ...) dam ar blibt nawa dam
ìch sàgg's ìn dam

pronom démonstratif - féminin
Féminin Pictogram woman red.svg Exemple
Nominatif (Wer kummt? ...) dia dia hàt Àrwet
dia ìsch miad
Accusatif (ìch seh ...) dia ìch wàrt uf dia
ìch gàng ìn dia
as geht um dia
Datif (ìch kumm mìt ...) dara ar blibt nawa dara
ìch sàgg's ìn dara

pronom démonstratif - neutre
Neutre Pictogram child green.svg Exemple
Nominatif (Wer kummt? ...) dàs dàs hàt Àrwet
dàs ìsch miad
Accusatif (ìch seh ...) dàs ìch wàrt uf dàs
ìch gàng ìn dàs
as geht um dàs
Datif (ìch kumm mìt ...) dam ar blibt nawa dam
ìch sàgg's ìn dam

pronom démonstratif - pluriel
Pluriel Pictogram people grey.svg Exemple
Nominatif (Wer kummt? ...) dia dia han Àrwet
dia sìn miad
Accusatif (ìch seh ...) dia ìch wàrt uf dia
ìch gàng ìn dia
as geht um dia
Datif (ìch kumm mìt ...) dana ar blibt nawa dana
ìch sàgg's ìn dana


Exemples pour le pronom français "chacun, chacune" : jeder, jeda, jedes

pronom - masculin
Masculin Pictogram man blue.svg Exemple
Nominatif (Wer kummt? ...) jeder jeder hàt Àrwet
jeder ìsch miad
Accusatif (ìch seh ...) jeder ìch wàrt uf jeder
ìch gàng ìn jeder
as geht um jeder
Datif (ìch kumm mìt ...) jedem
ar blibt nawa jedem
ìch sàgg's ìn jedem

pronom - féminin
Féminin Pictogram woman red.svg Exemple
Nominatif (Wer kummt? ...) jeda jeda hàt Àrwet
jeda ìsch miad
Accusatif (ìch seh ...) jeda ìch wàrt uf jeda
ìch gàng ìn jeda
as geht um jeda
Datif (ìch kumm mìt ...) jedera
ar blibt nawa jedera
ìch sàgg's ìn jedera

pronom - neutre
Neutre Pictogram child green.svg Exemple
Nominatif (Wer kummt? ...) jedes jedes hàt Àrwet
jedes ìsch miad
Accusatif (ìch seh ...) jedes ìch wàrt uf jedes
ìch gàng ìn jedes
as geht um jedes
Datif (ìch kumm mìt ...) jedem
ar blibt nawa jedem
ìch sàgg's ìn jedem

pronom - pluriel
Pluriel Pictogram people grey.svg Exemple
Nominatif (Wer kummt? ...) jeda jeda han Àrwet
jeda sìn miad
Accusatif (ìch seh ...) jeda ìch wàrt uf jeda
ìch gàng ìn jeda
as geht um jeda
Datif (ìch kumm mìt ...) jeda
ar blibt nawa jeda
ìch sàgg's ìn jeda

Pronoms interrogatifs

weller vu dana Manner? wella vu dana Fràuia? wells vu dana Kìnder? wella vu dana Litt?

Pronoms personnels

Nominatif

ìch kumm
kummsch
ar / sa / as kummt
mìr kämma
ìhr kämma
sa kämma

Accusatif

fer mìch
fer dìch
fer ìhn / sìe / ìhns
fer uns
fer èich
fer sìe

Datif

mìt mìr
mìt dìr
mìt ìhm / ìhra / ìhm
mìt uns
mìt èich
mìt ìhna

Pronoms indéfinis

kenner ìsch klei (=kenner vu dana Manner), kenna ìsch wiascht (=kenna vu dana Fràuia), kenns ìsch schlacht (=kenns vu dana Biar), kenna fahla (=kenna vu dana Litt)

jeder ìsch groß (=jeder vu dana Manner), jeda ìsch scheen (=jeda vu dana Fràuia), jedes ìsch güet (=jedes vu dana Biar), alla sìn do (=àlla vu dana Litt)

manker vu dana Manner, manka vu dana Fràuia, manks vu dana Kìnder, manka vu dana Litt

Pronoms possessifs

Nominatif masculin

's ìsch miner
's ìsch diner
's ìsch siner/ìhrer/siner
's ìsch unserer
's ìsch èirer
's ìsch ìhrer

Exemples pour le pronom possessif

pronom possessif - masculin
Masculin Pictogram man blue.svg Exemple
Nominatif (Wer kummt? ...) miner miner hàt Àrwet
miner ìsch miad
Accusatif (ìch seh ...) miner ìch wàrt uf miner
ìch gàng ìn miner
as geht um miner
Datif (ìch kumm mìt ...) mim ar blibt nawa mim
ìch sàgg's ìn mim

pronom possessif - féminin
Féminin Pictogram woman red.svg Exemple
Nominatif (Wer kummt? ...) mina mina hàt Àrwet
mina ìsch miad
Accusatif (ìch seh ...) mina ìch wàrt uf mina
ìch gàng ìn mina
as geht um mina
Datif (ìch kumm mìt ...) minera ar blibt nawa minera
ìch sàgg's ìn minera

pronom possessif - neutre
Neutre Pictogram child green.svg Exemple
Nominatif (Wer kummt? ...) mins mins hàt Àrwet
mins ìsch miad
Accusatif (ìch seh ...) mins ìch wàrt uf mins
ìch gàng ìn mins
as geht um mins
Datif (ìch kumm mìt ...) mims ar blibt nawa mim
ìch sàgg's ìn mim

pronom possessif - pluriel
Pluriel Pictogram people grey.svg Exemple
Nominatif (Wer kummt? ...) mina Litt mina han Àrwet
mina sìn miad
Accusatif (ìch seh ...) mina ìch wàrt uf mina
ìch gàng ìn mina
as geht um mina
Datif (ìch kumm mìt ...) mina ar blibt nawa mina
ìch sàgg's ìn mina


Adjectifs

güet bon gut
schlacht mauvais schlecht
klei petit klein
groß grand groß
dìnn fin dünn
dìck épais dick
kàlt froid kalt
wàrm chaud warm

Les adjectifs peuvent encore avoir d'autres formes : comparatif et superlatif.

Comparatif

Un comparatif permet de comparer. Là où un simple adjectif décrit quelque chose, le comparatif compare, montre que c'est plus ou moins concerné par l'adjectif, en comparaison avec autre chose.

  • Simple adjectif : D Fràui ìsch klei. La femme est petite. Die Frau ist klein.
  • Comparatif : D Fràui ìsch kleiner às dr Mànn. La femme est plus petite que l'homme. Die Frau ist kleiner als der Mann.
  • Superlatif : Mina Fràui ìsch d Kleinschta vu dr Fàmìlia. Ma femme est la plus petite de la famille. Meine Frau ist die Kleinste der Familie.
  • Simple adjectif : Dr Mànn ìsch groß. L'homme est grand. Der Mann ist groß.
  • Comparatif : Dr Mànn ìsch greeßer às d Fràui. L'homme est plus grand que la femme. Der Mann ist größer als die Frau.
  • Superlatif : Mi Mànn ìsch dr Greescht vu dr Fàmìlia. Mon mari est le plus grand de la famille. Mein Mann ist der Größte in der Familie.

Superlatif

Un superlatif montre que quelque chose est concerné par l'adjectif, autant que possible. Il ne pourrait pas l'être plus.

  • Simple adjectif : Mina Hoor sìn dìnn. Mes cheveux sont fins. Meine Haare sind dünn.
  • Comparatif : Mina Hoor sìn dìnner às vor zeh Johr. Mes cheveux sont plus fins qu'il y a dix ans. Meine Haare sind dünner als vor zehn Jahren.
  • Superlatif : Mina Hoor sìn d dìnnschta wo's gìtt. Mes cheveux sont les plus fins qui existent. Meine Haare sind die dünnsten die es gibt.
  • Simple adjectif : Mina Kàtz ìsch scheen. Mon chat est beau. Meine Katze ist schön.
  • Comparatif : Mina Kàtz ìsch scheener às dina. Mon chat est plus beau que le tien. Meine Katze ist schöner als deine.
  • Superlatif : D scheenschta Kàtz ìsch mina. Le plus beau chat est le mien. Die schönste Katze ist meine.
Simple adjectif Comparatif Superlatif
güet bon gut besser meilleur besser dr/d/s bescht(a) le/la meilleur(e) der/die/das beste
schlacht mauvais schlecht schlachter oder ärger pire schlechter dr/d/s schlachtscht(a) oder ärgscht(a) le/la pire der/die/das schlechteste
klei petit klein kleiner plus petit(e) kleiner dr/d/s kleinscht(a) le/la plus petit(e) der/die/das kleinste
groß grand groß greeßer plus grand(e) größer dr/d/s greeßscht(a) le/la plus der/die/das größte
dìnn fin dünn dìnner plus fin(e) dünner dr/d/s dìnnscht(a) le/la plus fin(e) der/die/das dünnste
dìck épais(se) dick dìcker plus épais(se) dicker dr/d/s dìckscht(a) le/la plus épais(se) der/die/das dickste
kàlt froid(e) kalt kälter plus froid(e) kälter dr/d/s kältscht(a) le/la plus froid(e) der/die/das kälteste
wàrm chaud warm wärmer plus chaud(e) wärmer dr/d/s wärmscht(a) le/la plus chaud(e) der/die/das wärmste
stàrk fort(e) stark stärker plus fort(e) stärker dr/d/s stärkscht(a) le/la plus fort(e) der/die/das stärkste
schwàch faible schwach schwächer plus faible schwächer dr/d/s schwächscht(a) le/la plus faible der/die/das schwächste
gschèit intelligent(e) klug gschèiter plus intelligent(e) klüger dr/d/s gschèitscht(a) le/la plus intelligent(e) der/die/das klügste
dumm bête dumm dìmmer plus bête dümmer dr/d/s dìmmscht(a) le/la plus bête der/die/das dümmste
heiter clair(e) heiter heiterer plus clair(e) heiterer dr/d/s heiterscht(a) le/la plus clair(e) der/die/das heiterste
dunkel foncé(e) dunkel dìnkler plus foncé(e) dunkler dr/d/s dìnkelscht(a) le/la plus foncé(e) der/die/das dunkelste
kurz court(e) kurz kìrzer plus court(e) kürzer dr/d/s kìrzscht(a) le/la plus court(e) der/die/das kürzeste
làng long(ue) lang länger plus long(ue) länger dr/d/s längscht(a) le/la plus long(ue) der/die/das längste
jung jeune jung jìnger plus jeune jünger dr/d/s jìngscht(a) le/la plus jeune der/die/das jüngste
àlt vieux/vieille alt älter plus vieux/vieille älter dr/d/s ältscht(a) le/la plus vieux/vieille der/die/das älteste
liab aimable, cher lieb liawer préféré(e) lieber dr/d/s liabscht(a) le/la préféré(e) der/die/das liebste
flott formidable, agréable toll, angenehm flätter mieux, plus agréable toller, angenehmer dr/d/s flättscht(a) le/la mieux, le/la plus agréable der/die/das tollste, der/die/das angenehmste
süüfer propre sauber siiferer plus propre sauberer dr/d/s siiferscht(a) le/la plus propre der/die/das sauberste

Préposition

Pour un endroit

Préposition dans (lit).svg ìn dans in
Préposition entre (lits).svg zwìscha entre zwischen
Préposition derrière (lit).svg hìnter derrière hinter
Préposition à côté (lit).svg nawa à côté de neben
Préposition sur (lit).svg uf sur auf
Préposition devant (lit).svg vor devant vor
Préposition sous (lit).svg unter sous unter
Préposition autour (lit).svg um (... umma) autour de um (...herum)
Préposition à travers (porte).svg dur à travers durch
Préposition hors (lit).svg üs hors de aus
uf à (avec mouvement, vers une ville) nach
zu à (immobile, dans une ville) in
zu chez (avec mouvement, vers une personne) zu
bi chez (immobile, chez une personne) bei

Pour se situer dans le temps

Préposition pendant.svg wahrend pendant während
Préposition jusque.svg bis jusque bis
Préposition depuis.svg zitter depuis seit

Divers

mìt avec mit
ohna sans ohne
fer pour für
gega contre gegen

Adverbe

Un adverbe ne change jamais, c'est invariable.
Par exemple :

làngsàm lentement langsam
schnall vite schnell
glich tout de suite gleich
friaih tôt früh
spot tard spät
jetz maintenant jetzt
sallamols à l'époque damals
friahier autrefois früher
ìmmer toujours immer
nia jamais nie
niamols jamais niemals
sowiso dans tous les cas sowieso
unbedìngt absolument unbedingt
wohrschins probablement wahrscheinlich
leider malheureusement leider
do ici hier
därt dort

Adverbes qui viennent d'un adjectif

scheen joliment schön
wiascht vilainement, pas bien hässlich
fiin avec finesse fein
grobb grossièrement grob
lütt fort laut
arnscht sérieusement ernst
frìndlig amicalement freundlich
riahwig tranquillement ruhig
ummasunscht gratuitement umsonst

Adverbes qui viennent d'une préposition

Préposition ou adverbe parmi.svg derbii avec dabei
Adverbe à travers.svg derdur à travers dadurch
Thumb up icon.svg derfer pour (dans le sens : favorablement) dafür
Thumb down icon.svg dergega contre (dans le sens : défavorablement) dagegen
Thumb down icon.svg derwììder contre (dans le sens : défavorablement) dagegen

"derwììder" se retrouve principalement dans l'expression : „'s ìsch derfer un derwììder“ "il y a du pour et du contre"

Adverbe à côté.svg dernawa à côté daneben
Adverbe ensuite.svg dernoh ensuite danach
Adverbe de,en (prélever).svg dervu de là ou en (idée de prendre, prélever) davon
Préposition pendant.svg derwilscht pendant ce temps daweil
Adverbe en plus (ajouter).svg derzüe en plus dazu
Adverbe entre.svg derzwìscha entre dazwischen
Adverbe après (accroché).svg dràà dessus (dans le sens : accroché dessus) daran
À la maison.svg dheim au domicile, à la maison daheim, zu Hause
Adverbe d'en-haut.svg dràb de là (idée d'enlever du dessus) davon (von oben)
Adverbe par-dessus.svg drìwer par-dessus darüber
Adverbe dedans.svg drii dedans (avec mouvement pour entrer) darein
Adverbe dessus.svg druf dessus darauf
Adverbe autour.svg drum autour darum

Aussi dans l'expression : „'s ìsch mìr drum“ "ça m'intéresse, j'ai envie de ça"

Adverbe dessous.svg drunter dessous darunter
Adverbe dehors.svg drüs dehors (avec mouvement pour sortir) daraus


Adverbe à l'intérieur.svg dìnn dedans (immobile) darin
Adverbe à l'extérieur.svg duss dehors (immobile) draußen
Adverbe à travers.svg dura à travers dadurch
Adverbe autour.svg drum umma tout autour drum herum
Adverbe en-haut.svg dowa en-haut oben
Adverbe en-bas.svg dunta en-bas unten
Adverbe vers le haut.svg uffa vers le haut hinauf
Adverbe vers le bas.svg àwa vers le bas herab

Exemples de prépositions et d'adverbes de lieux

MVT
ìch gàng
ìns Hüss
inna
LOC
ìch bì
ìch blibb
ìm Hüss
dìnna

MVT
ìch gàng
üs dr Kucha
üssa
LOC
ìch bì
ìch blibb
üs dr Kucha
duss

MVT
ìch màch's
ìns Kanschterla
drii
LOC
ìch loss's
ìm Kanschterla
dìnna

MVT
ìch hol's
üs em Kanschterla
drüs
LOC
ìch loss's
üs em Kanschterla
duss

MVT
ìch gàng
uf d Leitra
uffa
LOC
ìch bì
ìch blibb
uf dr Leitra
dowa

MVT
ìch gàng
-
àwa
LOC
ìch bì
ìch blibb
-
dunta

MVT
ìch gàng
vor d Tìra
vìra
LOC
ìch bì
ìch blibb
vor dr Tìra
vorna

MVT
ìch gàng
hìnter d Litt
hìntra
LOC
ìch bì
ìch blibb
hìnter da Litt
dhìnta

MVT
d Kàtz geht
unter s Bett
untra
LOC
d Kàtz blibt
unter em Bett
drunter

MVT
ìch gàng
ìwer d Stroß
ìwra
LOC
d Wäsch hangt
ìwer em Bànk
drìwer

MVT
ìch gàng
awag vum Strom
awag
LOC
ìch blibb
awag vum Strom
awag

MVT
dr Zug geht
furt vum Bàhnhoff
furt
LOC
-
-
furt

MVT
ìch gàng
-
do àna
LOC
ìch bì
ìch blibb
-
do ana

MVT
ìch gàng
-
heim
LOC
ìch bì
ìch blibb
-
dheim

MVT
d Kìnder renna
um d Schüel
umma
LOC
d Kìnder stehn
um dr Schüel umma
drum

MVT
ìch stell d Flacha
uf dr Tìsch
druf
LOC
d Flascha steht
uf em Tìsch
druf

MVT
ìch nìmm s Gald
àb em Konto
dràb
LOC
loss d Fìnger
àb dara Àffar!
dràb

MVT
ìch nìmm a Stìck Fleisch
vu dr Plàtta
dervu
LOC
ìch blibb witt
vum Fiir
dervu

MVT
ìch gàng
zwìscha dia Baim
derzwìscha
LOC
ìch bì
ìch blibb
zwìscha dana Baim
derzwìscha

MVT
ìch gàng
nawa dia Baim
dernawa
LOC
ìch bì
ìch blibb
nawa dana Baim
dernawa

MVT
ìch gàng garn
zu da Litt
derzüe
LOC
ìch bì garn
bi da Litt
derbii

Adverbes construits avec "wiis"

normàlerwiis normalement normalerweise
teilwiis partiellement teilweise
güeterwiis heureusement glücklicherweise
dummerwiis bêtement dummerweise
bleederwiis bêtement blöderweise
komischerwiis étrangement komischerweise
meegligerwiis ~de façon plausible möglicherweise
momantawiis par moments ab und zu/manchmal
üsnàhmswiis exceptionnellement ausnahmsweise

Adverbes construits avec "ig"

züefallig par hasard zufällig
vìehmaßig terriblement sehr stark
regelmaßig régulièrement regelmäßig
schrecklig effroyablement schrecklich
gweehnlig habituellement gewöhnlich
andlig enfin endlich
schliaßlig finalement schließlich
eiglig en fait eigentlich
hàuiptsachlig principalement hauptsächlich
wìrklig vraiment wirklich
zìmlig assez ziemlich

Comparatif et superlatif

Comme les adjectifs, les adverbes peuvent encore avoir d'autres formes : comparatif et superlatif.

  • Simple adverbe : As ragent vìel. Il pleut beaucoup. Es regnet viel.
  • Comparatif : As ragent mehr às gescht. Il pleut plus qu'hier. Es regnet mehr als gestern.
  • Superlatif : Morn sott's àm meischta ragna. Demain, il devrait pleuvoir le plus. Morgen sollte es am meisten regnen.
  • Simple adverbe : Ìch müeß làng uf dr Autobüs wàrta. Je dois attendre longtemps l'autobus. Ich muss lange auf den Bus warten.
  • Comparatif : Ìch wàrt länger uf dr Autobüs às uf dr Zug. J'attends plus longtemps l'autobus que le train. Ich warte länger auf den Autobus als auf den Zug.
  • Superlatif : Àm längschta wàrtet ma z'Colmer. On attend le plus longtemps à Colmar. Am längsten wartet man in Colmar.
Simple adverbe Comparatif Superlatif
güet bien gut besser mieux besser àm beschta au mieux am besten
schlacht mal schlecht schlachter oder ärger pire schlechter àm schlachtschta oder ärgschta au pire am schlechtesten
wenig peu wenig weniger moins weniger àm wenigschta au minimum am wenigsten
vìel beaucoup viel mehr plus mehr àm meischta au maximum am meisten
kurz brièvement kurz kìrzer plus brièvement kürzer àm kìrzschta au plus bref am kürzesten
làng longtemps lang länger plus longtemps langer àm längschta au plus long am längsten
spot tard spät speeter plus tard später àm speetschta au plus tard am spätesten

Genre

En alsacien, comme en allemand, il y a 3 genres.

Masculin

dr Mànn

dr Mànn l'homme der Mann
dr Hund le chien der Hund
dr Knocha l'os der Knochen
dr Korb la corbeille der Korb
dr Wàga la voiture der Wagen
dr Wii le vin der Wein
dr Raga la pluie der Regen
dr Bàch le ruisseau der Bach
dr Mond la lune der Mond
dr Butter le beurre die Butter
dr Garage le garage die Garage
dr Wurscht la saucisse die Wurst

Féminin

d Fràui

d Fràui la femme die Frau
d Kàtz le chat die Katze
d Mìlch le lait die Milch
d Suppa la soupe die Suppe
d Kìschta la caisse die Kiste
d Blüema la fleur die Blume
d Schüel l'école die Schule
d Nàcht la nuit die Nacht
d Sunna le soleil die Sonne
d Zitt le temps die Zeit
d Schatta l'ombre der Schatten

Neutre

s Kìnd l'enfant das Kind
s Kìnggala le lapin das Kaninchen
s Galriawla la carotte die Möhre
s Loch le trou das Loch
s Hüss la maison das Haus
s Dàch le toit das Dach
s Fascht la fête das Fest
s Wàsser l'eau das Wasser
s Biar la bière das Bier
s Watter le temps das Wetter

Nombre

d Litt
  • Singulier
  • Pluriel


Dans le pluriel, tous les genres s'expriment avec le même article.
dr, d et s deviennent d

Exemples
Singulier Pluriel Ce qui change dans le mot
dr Küecha le gâteau der Kuchen d Küecha les gâteaux die Kuchen rien
s Masser le couteau das Messer d Masser les couteaux die Messer
dr Schüeh la chaussure der Schuh d Schüeh les chaussures die Schuhe
dr Besüecher le visiteur der Besucher d Besüecher les visiteurs die Besucher
dr Büür le paysan der Bauer d Büüra les paysans die Bauern + „a“ à la fin
d Fràui la femme die Frau d Fràuia les femmes die Frauen
d Kàtz le chat die Katze d Kàtza les chats die Katzen
s Kìnd l'enfant das Kind d Kìnder les enfants die Kinder + „er“ à la fin
s Fascht la fête das Fest d Faschter les fêtes die Feste
dr Wàga la voiture der Wagen d Waga les voitures die Wagen à“ → „a“ au milieu
dr Bàuim l'arbre der Baum d Baim les arbres die Bäume àui“ → „ai“ au milieu
dr Nàscht la branche der Ast d Näscht les branches die Äste à“ → „ä“ au milieu
dr Nàgel la voiture der Wagen d Neegel les voitures die Wagen à“ → „ee“ au milieu
d Saui le cochon die Sau d Säi les cochons die Säue au“ → „ä“ au milieu
dr Kopf la tête der Kopf d Käpf les têtes die Köpfe o“ → „ä“ au milieu
d Tochter la fille die Tochter d Tächter les filles die Töchter
dr Vogel l'oiseau der Vogel d Veegel les oiseaux die Vögel o“ → „ee“ au milieu
dr Ton le ton der Ton d Teen les tons die Töne
dr Wurscht la saucisse die Wurst d Wìrscht les saucisses die Würste u“ → „ì“ au milieu
d Bruscht la poitrine ou le sein die Brust d Brìscht les poitrines ou les seins die Brüste
dr Suhn le fils der Sohn d Seehn les fils die Söhne u“ → „ee“ au milieu
d Müüs la souris die Maus d Miis les souris die Mäuse üü“ → „ii“ au milieu
dr Büüch le ventre der Bauch d Biich les ventres die Bäuche
d Küeh la vache die Kuh d Kiah les vaches die Kühe üe“ → „ia“ au milieu
dr Brüeder le frère der Bruder d Briader les frères die Brüder
dr Hüet le chapeau der Hut d Hiat les chapeaux die Hüte
d Fàrb la couleur die Farbe d Fàrwa les couleurs die Farben b“ → „w“ avant la fin
+ „a“ à la fin
dr Mànn l'homme der Mann d Manner les hommes die Männer à“ → „a“ ìn dr Mìttla
+ „er“ à la fin
dr Àppàràt l'appareil der Apparat d Àppàrater les appareils die Apparate à“ → „a“ au milieu
+ „er“ à la fin
s Dorf le village das Dorf d Därfer les villages die Dörfer o“ → „ä“ au milieu
+ „er“ à la fin
s Loch le trou das Loch d Lächer les trous die Löcher
s Hüss la maison das Haus d Hiiser les maisons die Häuser‎ ü“ → „ii“ au milieu
+ „er“ àm And
s Büech le livre das Buch d Biacher les livres die Bücher üe“ → „ia“ au milieu
+ „er“ à la fin
d Hüehn la poule das Huhn d Hiahner les poules die Hühner
s Gràb la tombe das Grab d Greewer les tombes die Gräber à“ → „ee“ au milieu
b“ → „w“ avant la fin
+ „er“ à la fin
(n'existe pas au singulier) d Litt les gens die Leute
(n'existe pas au singulier) d Feria les vacances die Ferien

Cas

Nominatif

  • Pour un sujet ou un attribut.
Dr Mànn kummt. L'homme vient. Der Mann kommt.
Wer kummt? Dr Mann. Qui vient ? L'homme. Wer kommt? Der Mann.

Accusatif

  • Pour un complément d'objet direct.
  • Après certains verbes (la plupart), toujours (par exemple : brüücha, froga - comme en allemand)
  • Après certaines prépositions, toujours : dur, fer, gega, ohna, um
  • Après certains verbes et prépositions, toujours (par exemple : wàrta uf, danka àn ...)
  • Après certains verbes et prépositions montrant un mouvement, un déplacement (par exemple : geh ìn ..., blìtza uf ..., schlupfa unter ..., ghèia ìn ...)
Ìch seh dr Mànn. Je vois l'homme. Ich sehe den Mann.
Ìch làuif dur dr Wàld. Je marche à travers la forêt. Ich gehe durch den Wald.
Ìch wàrt uf dr Mànn. J'attends l'homme. Ich warte auf den Mann.
Ìch gàng ìn dr Wàld. Je vais dans la forêt. Ich gehe in den Wald.

Datif

  • Pour un complément d'objet indirect.
  • Après certains verbes, toujours (par exemple : halfa, folga, glàuiwa - comme en allemand)
  • Après certaines prépositions, toujours : üs, bi, mìt, noh, zitter, vu, zu
  • Après certains verbes et prépositions, toujours (par exemple : schàffa àn ... (ema Wark, par exemple))
  • Après certains verbes et prépositions montrant une localisation (par exemple : bliiwa ìn ..., schloofa uf ..., versteckt sìì unter ..., lànda uf ...)
Ìch gìbb's ìm Mànn. Je le donne à l'homme. Ich gebe es dem Mann.
Dr Hund folgt ìn sim Meischter. Le chien obéit à son maître. Der Hund folgt seinem Meister/Der Hund gehorcht seinem Herrchen/Frauchen
Ìch kumm mìt em Mànn. Je viens avec l'homme. Ich komme mit dem Mann.
Ìch schàff àm Wàga. Je travaille à la voiture. Ich arbeite am Wagen.
Ìch blibb ìm Wàga. Je reste dans la voiture. Ich bleibe im Wagen.

pas de Génitif

En alsacien, comme en alémanique, il n'y a pas de génitif. À la place du génitif, on emploie le datif.

  • L'appartenance s'exprime avec la préposition vu ou, pour une personne, avec la préposition ìn devant et un adjectif possessif.
dr Korb vum Hund la corbeille du chien der Korb des Hunds
dr Ààfàng vum Dorf le début du village der Anfang des Dorfs
ìm Suhn si Wàga la voiture du fils des Sohns Wagen
ìm Kìnd sina Kàtz le chat de l'enfant des Kinds Katze
  • Certaines préposition, qui en allemand sont suivies du génitif, fonctionnent en alsacien / alémanique avec le datif : trotz, waga, wahrend
  • Exceptionnellement, on trouve quand même le génitif dans certains cas particuliers :
um Hìmmels Wìlla pour l'amour du ciel um Himmels Willen
ìn Gottes Nàmma au nom de Dieu in Gottes Namen
Zìnseszìns intérêts composés Zinseszins

Verbe

  • Infinitif : la forme la plus simple du verbe, sans conjugaison, telle qu'elle figure dans les dictionnaires.
  • Participe passé : avec l'auxiliaire sìì ou hàà, le participe passé est la forme avec laquelle on construit le passé composé (le temps du passé).
Exemples, et ce qui change dans le mot
Infinitif Participe passé au début au milieu à la fin
sìì être sein gsìì été gewesen g
hàà avoir haben ghàà eu gehabt g
wara devenir werden worra devenu geworden ar → orr
därfa avoir le droit dürfen därfa eu le droit gedurft
känna pouvoir können känna pu gekonnt
meega apprécier mögen meega apprécié gemocht
müeßa devoir müssen müeßa gemusst
wälla vouloir wollen wälla voulu gewollt
bàda baigner baden bàda baigné gebadet
bissa mordre beißen bìssa mordu gebissen i → ì
bliiwa rester bleiben blìewa resté geblieben ii → ìe
blìtza sauter springen blìtzt sauté gesprungen a → t
brenna brûler brennen brennt brûlé gebrannt a → t
brìnga apporter bringen brocht apporté gebracht ìng → och a → t
drucka presser drücken druckt pressé gedrückt a → t
dummela dépêcher eilen dummelt dépêché geeilt a → t
dunnera tonner donnern dunnert tonné gedonnert a → t
expliziara expliquer erklären expliziart expliqué erklärt a → t
geh aller gehen gànga allé gegangen eh → àng a
gfàlla plaire gefallen gfàlla plu gefallen
ghèia tomber fallen ghèit tombé gefallen a → t
gniaßa savourer genießen gnossa savouré genossen iaß → oss
kàuifa acheter kaufen kàuift acheté gekauft a → t
kocha cuire kochen kocht cuit gekocht a → t
kumma venir kommen kumma venu gekommen
operiara opérer operieren operiart opéré operiert a → t
ploga tourmenter plagen plogt tourmenté geplagt a → t
quaala torturer quälen quaalt torturé gequält a → t
tràga porter tragen trajt porté getragen àg → aj a → t
tràuima rêver träumen tràuimt rêvé geträumt a → t
trìnka boire trinken trunka bu getrunken ì → u
turna faire de la gymnastique turnen turnt faire de la gymnastique geturnt a → t
vergassa oublier vergessen vergassa oublié vergessen
verrota trahir verraten verrota trahi verraten
zàhla payer zahlen zàhlt payé gezahlt a → t
zìttra trembler zittern zìttert tremblé gezittert tr → ter a → t
arnta récolter ernten garnt récolté geerntet g a → t
assa manger essen gassa mangé gegessen g
(sich) eigena s'accorder (sìch) geigent accordé g a → t
eitra infecter eitern geitert infecté geeitert g a → t
erwa hériter erben gerbt hérité geerbt g w → b a → t
fàhra conduire fahren gfàhra conduit gefahren g
fìscha pêcher fischen gfìscht pêché gefischt g a → t
fliaga voler fliegen gfloga volé geflogen g ia → o
halfa aider helfen ghulfa aidé geholfen g a → u
hirota épouser heiraten ghirota épousé geheiratet g
iawa s'exercer üben giabt s' ... exercé geübt g w → b a → t
ìwla empirer gìwelt empiré g wl → wel a → t
joomra se lamenter jammern gjoomert s'être lamenté gejammert g mr → mer a → t
juwla jubiler jubeln gjuwelt jubilé gejubelt g wl → wel a → t
làuifa courir laufen gloffa couru gelaufen g àuif → off
lawa vivre legen glabt vécu gelebt g w → b a → t
liaga mentir lügen gloga menti gelogen g ia → o
losa écouter losen glost écouté gelost g a → t
màcha faire machen gmàcht fait gemacht g a → t
meina croire meinen gmeint cru gemeint g a → t
nahja coudre nähen gnahjt cousu genäht g a → t
opfra faire une offrande geopfert gopfert fait une offrande geopfert g a → t
reda parler reden gredt parlé geredet g a → t
renna courir rennen grennt couru gerannt g a → t
rutscha glisser rutschen grutscht glissé gerutscht g a → t
sàga dire sagen gsajt dit gesagt g àg → aj a → t
sah voir sehen gsah vu gesehen g
sprìnga sauter springen gsprunga sauté gesprungen g ì → u
süffa boire (péjoratif ou animaux) saufen gsoffa bu (péjoratif ou animaux) gesoffen g ü → o
wàndla déménager umziehen gwàndelt déménagé umgezogen g dl → del a → t
wìssa savoir wissen gwìsst su gewusst g a → t

La règle, à Mulhouse, est souvent "le plus simple, le mieux". Le participe passé en est apparemment un bon exemple.

Il y a principalement deux possibilités :
  • Si on peut simplement ajouter un "g" au début du verbe, alors le participe passé commence avec un "g".
  • Si le verbe précédé d'un "g" n'est pas facile à prononcer, alors le participe passé commence comme le verbe. (A Mulhouse on ne dit pas "ge" au début du participe passé.)
Autres possibilités :
  • àmüsiart, expliziart, explodiart, flàttiart, funktionniart, normàlisiart, operiart... sont des exceptions. Les verbes qui finissent en "iara" et qui sont d'origine étrangère ne ne font pas précéder d'un "g". Mais là il y a encore des exceptions dans l'exception : schàngschiara → g schàngschiart.
  • Les verbes avec une particule séparable suivent une règle spécifique.
Au cas où le verbe a une particule séparable, alors cette particule s'ajoute simplement au début du participe passé.
  • gaa donner gebenParticipe passé : gaa donné gegeben
  • ààgaa indiquer angeben
  • ar gìtt àà il indique er gibt anPassé composé : ar hàt ààgaa il a indiqué er hat angegeben
  • igaa donner, entrer eingeben
  • ar gìtt i il donne, il entre er gibt einPassé composé : ar hàt igaa il a donné, entré er hat eingegeben
  • üsgaa dépenser ausgeben
  • ar gìtt üs il dépense er gibt ausPassé composé : ar hàt üsgaa il a dépensé er hat ausgegeben

  • màcha faire machenParticipe passé : gmàcht fait gemacht
  • ààmàcha allumer anmachen
  • ar màcht àà il allume er macht anPassé composé : ar hàt ààgmàcht il a allumé er hat angemacht
  • imàcha mettre en conserves einmachen???
  • ar màcht i il met en conserves Passé composé : ar hàt igmàcht il a mis en conserves
  • üsmàcha organiser ausmachen
  • ar màcht üs il organise er macht aus Passé composé : ar hàt üsgmàcht il a organisé er hat ausgemacht

  • schriiwa écrire schreibenParticipe passé : gschrìewa écrit geschrieben
  • ààschriiwa inscrire (de manière publique) anschreiben
  • ar schribt àà il inscrit (de manière publique) er schreibt anPassé composé : ar hàt ààgschrìewa il a inscrit (de manière publique) er hat angeschrieben
  • ischriiwa inscrire (au sens bureaucratique) einschreiben
  • ar schribt i il inscrit (au sens bureaucratique) er schreibt einPassé composé : ar hàt igschrìewa il a inscrit (au sens bureaucratique) er hat eingeschrieben
  • üsschriiwa écrire en entier ausschreiben
  • ar schribt üs il écrit en entier er schreibt ausPassé composé : ar hàt üsgschrìewa il a écrit en entier er hat ausgeschrieben
Dans le cas d'une particule inséparable, on n'ajoute pas de "g".
  • ar erleest il délivre er erlöstPassé composé : ar hàt erleest il a délivré er hat erlöst
  • ar ersetzt il remplace er ersetztPassé composé : ar hàt ersetzt il a remplacé er hat ersetzt
  • ar entscheidet il décide er entscheidetPassé composé : ar hàt entscheida il a décidé er hat entschieden
  • ar ìwerholt il dépasse er überholtPassé composé : ar hàt ìwerholt il a dépassé er hat überholt
  • ar ìwersetzt il traduit er übersetztPassé composé : ar hàt ìwersetzt il a traduit er hat übersetzt
  • ar ìwertriibt il exagère er übertreibtPassé composé : ar hàt ìwertrìewa il a exagéré er hat übertrieben
  • ar unterschribt il signe er unterschreibtPassé composé : ar hàt unterschrìewa il a signé er hat unterschrieben
  • ar unterstìtzt il soutient er unterstütztPassé composé : ar hàt unterstìtzt il a soutenu er hat unterstützt
  • ar urteilt il juge er urteiltPassé composé : ar hàt urteilt il a jugé er hat urteilt
  • ar verlàuift il fond er schmelztPassé composé : ar ìsch verloffa il a fondu er hat geschmolzen
Dans ces cas, on n'ajoute pas de g, même pas au début des participes passés où la première lettre fait qu'on ajouterait normalement un "g" devant (par exemple "e" ou "i", comme dans "ersetzt" ou "ìwersetzt"). Barely visible warning.svg Le "gh" se prononce "k" ou "kh". (Et de toute façon, l'alsacien marque peu la différence entre les consonnes douces et dures, comme b - p, d - t, g - k; par contre, on marque mieux la différence entre r - ch et w - v ou f.)
  • gheera appartenir gehören (IPA /ˈkheːʁa/)
  • ghèia tomber fallen (IPA /ˈkɛɪ̯a/)
  • gheißa appelé geheißen (IPA /ˈkhaɪ̯sa/)
  • ghirota marié geheiraten (IPA /ˈkhiʁo:ta/)
  • gholt cherché, récupéré geholt (IPA /ˈkho:lt/)

Auxiliaires

sìì être sein
hàà avoir haben
wara devenir werden
düe faire tun

Verbes modaux

därfa avoir le droit dürfen
känna pouvoir können
meega apprécier mögen
müeßa devoir müssen
solla devoir sollen
wälla vouloir wollen

Redondance

La redondance est un phénomène typiquement alémanique, ça se produit quand certains verbes particuliers (geh un kumma) introduisent un deuxième verbe. Les verbes geh et kumma ont une forme courte : ge et ku, qui doit être dite en plus devant un deuxième verbe.


ìch gàng ge fìscha je vais pêcher ich gehe fischen

ìch kumm ku lüega je viens voir ich komme zu anschauen

Barely visible warning.svg Sans la redondance, la phrase serait complètement fausse : ìch gàng fìscha, ìch kumm lüega

Temps

Mode indicatif

Présent
Le présent est le temps qui décrit ce qui se passe maintenant.

ìch glàuib je crois ich glaube I believe
ìch koch je cuisine ich koche
ìch gàng je vais ich gehe I go

ìch bì do je suis là ich bin da I am here
(maintenant, aujourd'hui, cette année...)

Présent, forme continue
La forme continue est une autre possibilité d'exprimer le présent. C'est un présent qui se construit avec l'auxiliaire düe et avec l'infinitif du verbe.
Ca ne marche pas forcément avec tous les verbes, plutôt avec des verbes d'action; le sens doit convenir (ìch düe heißa, ìch düe wìssa).
Cet auxiliaire "düe" peut apporter une nuance dans le sens.
On peut ainsi indiquer que l'action est en train de se passer, maintenant, à cet instant précis.

ìch düe kocha je cuisine, je suis en train de cuisiner ich koche I am cooking

ìch düe wàrta j'attends, je suis en train d'attendre ich warte I am waiting

ìch düe losa j'écoute, je suis en train d'écouter ich lose I am listening

Ou c'est aussi un moyen de donner plus d'insistance à l'affirmation.

Mi Mànn düet kocha! Oui oui, mon mari cuisine ! Mein Mann kocht! My husband does cook!
ìch düe dìr's glàuiwa je te crois, c'est vrai ich glaube dir's I do believe you

Parfois, on l'emploie juste parce que c'est plus simple à dire que le présent classique.

Düesch wìscha? (Wìsch?) Tu balayes ? Wischst du? Do you sweep?
ìch düe's ààbìnda je l'attache ich binde es an I attach it

Passé
En alsacien et en alémanique, il n'existe pas de prétérit (ou passé simple) : ìch war
Le passé s'exprime par le passé composé.
Passé composé

Le passé composé est le temps du passé.
Il se construit avec un auxiliaire (sìì ou hàà) et avec le participe passé du verbe.

ìch bì gsìì j'ai été ich bin gewesen I have been
ìch hà kocht j'ai cuisiné ich habe gekocht I have cooked
(hier, l'année dernière...)

Futur I
Le futur I (futur simple) se construit avec l'auxiliaire wara et l'infinitif du verbe. ìch wìrr kocha je cuisinerai ich werde kochen

En français, on utilise ce futur pour décrire une action à venir.
En alsacien, ce genre d'action à venir peut généralement être décrite par le présent.

Ìch koch Sürkrütt, morn. Je cuisinerai de la choucroute, demain. Ich werde morgen Sauerkraut kochen.

En alsacien, ce futur I signifie plutôt une possibilité, ou un espoir.

Ar wìrd wohrschins kumma. Il va probablement venir. Er wird wahrscheinlich kommen.
Ar wìrd kumma, hoffentlig! Il va venir, j'espère ! Er wird hoffentlich kommen!

Passé dans le passé
Le Perfekt II ou passé surcomposé décrit une action (1) qui était terminée, à un moment (2) dans le passé. Autrement dit, l'action du passé (1) était encore avant le moment (2), et ce moment (2) appartient lui-même déjà au passé. Ce moment (2) n'a d'ailleurs pas forcément besoin d'être exprimé.
  • Ìch hà àbgnumma ghàà (1), vor sechs Monet (2). J'avais maigri, il y a six mois. Ich hatte abgenommen, vor sechs Monaten.
  • Sa sìn ààkumma gsìì (1), gescht àn dara Zitt (2). Ils étaient arrivés, hier à la même heure. Sie waren angekommen, gestern an dieser Zeit.
  • Ar hàt ebbis gfunda ghàà (1). Il avait trouvé quelque chose. Er hatte etwas gefunden.

Comparaison avec d'autres langues

ìch hà's gmàcht ghàà je l'avais fait ich hatte es gemacht
En français, ça correspond au plus-que-parfait, et en allemand au Plusquamperfekt. En alsacien, même si le sens est le même, la construction se fait un peu différemment : au lieu d'avoir l'auxiliaire conjugué au passé, puis le participe passé du verbe, on a l'auxiliaire conjugué au présent, puis le participe passé du verbe, puis le participe passé de l'auxiliaire. En grammaire, ça s'appelle le passé surcomposé ; c'est seulement encore utilisé dans certaines régions, ça n'est plus couramment utilisé dans les formes standards du français ou de l'allemand.
  • ìch hà's gmàcht ghàà il l'a eu fait er hat es gemacht gehabt
  • ar hàt gassa ghàà il a eu mangé er hat gegessen gehabt
Futur II (Passé dans le futur)

Le futur II (futur antérieur) décrit une action (1) qui est terminée, à un moment (2) dans le futur.

Autrement dit, l'action du passé (1) est avant le moment (2), et ce moment (2) est encore à venir. Mais, comme avec le futur I, l'action (1) est ici plus à considérer comme une possibilité, plutôt que quelque chose qui va vraiment se réaliser dans le futur.
  • Ìch wìrr àbgnumma hàà (1), ìn sechs Monet (2). J'aurai maigri, dans six mois. Ich werde abgenommen haben, in sechs Monaten.
  • Ar wìrd's gfunda hàà (1). Il l'aura trouvé. Er wird es gefunden haben.
  • Sa wara ààkumma sìì (1), morn àn dara Zitt (2). Ils seront arrivés, demain à la même heure. Sie werden angekommen sein, morgen an dieser Zeit.
  • Sa wara ààkumma sìì (1), hoffentlig! Pourvu qu'ils soient arrivés ! Sie werden hoffentlich angekommen sein!
Pour une chose qui se réalisera avec certitude dans le futur, et qui dans ce futur sera terminée, on utilise le passé composé :
  • Àn dr naachschta Wiahnachta han mìr s Hüss àbzàhlt (zitter a pààr Wucha). = certitude dans le futur → Perfekt (passé de l'indicatif) Au prochain Noël, nous aurons remboursé la maison.
  • Àn dr naachschta Wiahnachta wara mìr s Hüss àbzàhlt hàà (hoffentlig!) = possibilité dans le futur → futur II Au prochain Noël, espérons que nous aurons remboursé la maison !
Comparaison avec le futur I et le présent
  • Àn dr naachschta Wiahnachta kummt dr Suhn. = certitude, dans le futur → présent
  • Àn dr naachschta Wiahnachta wìrd wohrschins dr Suhn kumma. = possibilité dans le futur → futur I (futur simple)

Comparaison avec d'autres langues

ìch wìrr's gmàcht hàà je l'aurai fait ich werde es gemacht haben

Mode subjonctif

Subjonctif I

On utilise le subjonctif I quand quelque chose n'est pas sûr ou pas vrai, ou pour exprimer des choses qu'on répète après les avoir entendues.

  • Ce qui n'est pas forcément sûr / vrai :

Ar giang, schiint's. Il s'en irait, paraît-il. Er ginge, anscheinend.
Ar sèig krànk... weisch dü ebbis dervu? Il serait malade... en sais-tu quelque chose ? Er sei krank... weißt du etwas davon?
Ar häig jetz Àrwet gfunda! Wer glàuibt denn dàs? Il aurait maintenant trouvé du travail ! Qui va donc croire ça ? Er hätte jetzt Arbeit gefunden! Wer glaubt denn das?

  • Ce qui est répété :

Ma verzeehlt àss ar giang. On raconte qu'il s'en irait. Man erzählt dass er ginge.
Ìch hà gheert, ar sèig krànk. J'ai entendu qu'il serait malade. Ich habe gehört, er sei krank.
Sa sàga àss ar Àrwet gfunda häig. Ils disent qu'il aurait trouvé du travail. Sie sagen dass er Arbeit gefunden habe/hätte.

Ces exemples montrent une forme sans auxiliaire, qui n'existe que pour certains verbes forts :

sèig serait sei
häig aurait habe
wart serait wäre


därft aurait le droit de dürfte
kännt pourrait könnte
mächt aimerait möchte
müeßt devrait müsste
sott devrait sollte
wott voudrait wollte


brüücht aurait besoin de bräuchte
giang irait ginge
kam viendrait käme
nahmt prendrait nähme
trauit oserait wagte
wusst saurait wüsste
etc.

Pour les autres verbes, il y a une autre solution : On peut aussi construire le subjonctif I avec l'auxiliaire dat et l'infinitif du verbe. Cette forme avec dat est possible avec tous les verbes, donc elle est plus répandue.

ar dat geh il irait er würde gehen
ar dat assa il mangerait er würde essen
ar dat schlofa il dormirait er würde schlafen

Ar dat geh, schiint's. Il s'en irait, paraît-il. Er würde gehen, scheint es.
Ar dat krànk sìì... weisch dü ebbis dervu? Il serait malade... en sais-tu quelque chose ? Er sei krank... weißt du etwas davon?

Ma verzeehlt àss ar dat geh. On raconte qu'il s'en irait. Man erzählt dass er ginge.
Ìch hà gheert, ar dat krànk sìì. J'ai entendu qu'il serait malade. Ich habe gehört, er sei krank.

Par contre, ce dernier cas (dans le passé) ne peut pas être transcrit avec dat : Ar dat jetz Àrwet gfunda hàà.
Ce serait compréhensible, on ne dit jamais ainsi, la phrase deviendrait trop compliquée.
Subjonctif II
Le subjonctif II (conditionnel) décrit une chose qui serait possible, sous certaines conditions. Le subjonctif II s'utilise typiquement dans les phrases qui ont une proposition subordonnée avec wenn.
Subjonctif II présent
Le subjonctif II présent (conditionnel présent) décrit une possibilité dans le présent.

ar war, ar hatt, ar giang ... wenn's jetz dr Fàll war il serait, il aurait, il irait... si c'était maintenant le cas er wäre, er hätte, er würde... wenn es jetzt der Fall wäre

ìch war froh, wenn's güet war il serait content, si c'était bien er wäre froh, wenn es gut wäre

ar hatt Miaih, wenn ar dàs allei wott màcha il aurait du mal, s'il voulait faire ça seul er hätte Mühe, wenn er das allein machen wollte

Barely visible warning.svg Le subjonctif II présent ressemble beaucoup au subjonctif I, mais pas pour les verbes sìì et hàà ; pour ces deux verbes, ces deux temps sont complètement différents.

Subjonctif I : ìch sèig, ìch häig
Subjonctif II présent : ìch war, ìch hatt

Pour beaucoup de verbes, on construit aussi souvent le subjonctif II présent avec l'auxiliaire dat et l'infinitif du verbe.

ìch dat froh sìì (ìch war froh) je serais content ich würde froh sein (ich wäre froh)

ar dat Miahj hàà (ar hatt Miahj) il aurait du mal er würde Mühe haben (er hätte Mühe)

mìr datta geh (mìr giangta) nous irions wir würden gehen (wir gingen)

dü datsch dàs wìssa (dü wuschtsch dàs), wenn dü gloost hattsch tu le saurais, si tu avais écouté du würdest das wissen (du wüsstest das), wenn du zugehört hättest

Barely visible warning.svg Mais c'est plus joli avec dat, quand les deux formes existent.

ìch dat assa je mangerais ich würde essen

ìch dat bliiwa je resterais ich würde bleiben
ìch dat lüega je regarderais ich würde schauen
ìch dat schlofa je dormirais ich würde schlafen

→ peuvent seulement être exprimés avec dat, il n'existe pas d'autre forme.
Encore une forme particulière, avec „igt“ à la fin
(pour le subjontif I et le subjontif II présent)
  • ìch war - ìch wartigt je serais ich wäre
  • ìch därft - ìch därftigt j'aurais le droit ich dürfte
  • ar kännt - ar känntigt il pourrait er könnte
  • ìch mächt - ìch mächtigt j'aimerais ich möchte
  • ar müeßt - ar miaßtigt il devrait er müsste
  • dü sottsch - dü sottigtsch tu devrais du solltest
  • ìch wott - ìch wottigt je voudrais ich wollte (ich würde wollen)
  • dü brüüchtsch - dü brüüchtigscht tu aurais besoin du bräuchtest (du würdest brauchen)
  • ìch kam - ìch kamtigt je viendrais ich käme
  • du nahmtsch - dü nahmtigtsch tu prendrais du nähmest
  • ìch trauit - ìch trauitigt j'oserais ich wagte (ich würde wagen)
  • ar wusst - ar wusstigt il saurait er wüsste
  • ...

Pour les verbes qui acceptent la forme simple (sans dat), il peut aussi exister une forme avec igt à la fin.
Apparemment, ce serait typiquement colmarien, mais à Mulhouse on l'entend aussi.
Ca existe seulement pour les personnes du singulier : ìch, dü, ar/sa/as (oder: dr Mànn, a Hüss, usw).

  • Possibilité 1
Quand la forme simple (avec ou non t à la fin) n'est pas claire à l'oreille, alors on préfère ajouter igt. Par exemple :
  • „ar trauitigt nìt allei geh“ àstàtt „ar trauit nìt allei geh“ (car „trauit“ ressemble au présent)
  • „ar brüüchtigt“ àstàtt „ar brüücht“ (car „brüücht“ ressemble au présent)
  • „ìch nahmt a Autobüs“, àwer „ìch nahmtigt Feria“ (car plus joli à l'oreille)
  • „ar därftigt do schlofa“ àstàtt „ar därft do schlofa“ (car plus joli à l'oreille)
  • Possibilité 2
Avec igt c'est encore moins sûr, encore plus soumis à condition.
Sûr (présent) Un peu incertain Très incertain
ar kààt (sìcher) ar kännt (wohrschins) ar känntig (vìllìcht a Mol)
ìch wìll (unbedìngt) ìch wott (garn) ìch wottigt (àwer ìch traui küüm froga... àlso numma wenn's niama steert)
ar soll jetz kumma, sunscht steibt's! ar sott jetz kumma, wenn'r noch a Plàtz wìll hàà ar sottigt jetz kumma, àwer wohrschins hàt si Zug Verspeetung...
Subjonctif II passé

Le subjonctif II passé décrit une possibilité dans le passé. Il se construit avec l'auxiliaire sìì ou hàà au subjonctif et avec le participe passé du verbe.

  • avec sìì (→ war, au subjonctif)

ar war gsìì il aurait été er wäre gewesen
ar war gànga il serait allé er wäre gegangen
ar war kumma il serait venu er wäre gekommen

ar war gànga, wenn ar do gsìì war il serait allé, s'il avait été ici er wäre gegangen, wenn er hier gewesen wäre
ar war kumma, wenn ar Zitt ghàà hatt il serait venu, s'il avait eu le temps er wäre gekommen, wenn er Zeit gehabt hätte

  • avec hàà (→ hatt, au subjonctif)

ar hatt ghàà il aurait eu er hätte gehabt
ar hatt gsunga il aurait chanté er hätte gesungen
ar hatt gassa il aurait mangé er hätte gegessen

ar hatt gsunga, wenn ar s Liad kennt hatt il aurait chanté, s'il avait connu la chanson er hätte gesungen, wenn er das Lied gekannt hätte
ar hatt gassa, wenn ebbis ìm Taller gsìì war il aurait mangé, s'il y avait eu quelque chose dans l'assiette er hätte gegessen, wenn etwas im Teller gewesen wäre
..., wenn'r hatt kännta ..., s'il avait pu ..., wenn er gekonnt hätte
..., wenn'r hatt wotta ..., s'il avait voulu ..., wenn er gewollt hätte
..., wenn'r dàs gwìsst hatt ..., s'il avait su ça ..., wenn er das gewusst hätte
ar hatt a Auto kàuift, wenn'r Gald ghàà hatt il aurait acheté une auto, s'il avait eu de l'argent er hätte ein Auto gekauft, wenn er Geld gehabt hätte

Dans ce cas (au passé), dat ne peut pas être employé : ar dat a Auto kàuift hàà

Barely visible warning.svg Dans cette forme, on utilise généralement le participe passé du verbe. Mais il y a des exceptions :

Indicatif, passé composé Subjonctif II passé
ar hàt wälla - ar hatt wotta
ar hàt känna - ar hatt kännta

Mode impératif

On utilise l'impératif pour exprimer un ordre, une prière ou un conseil.

gàng! va ! geh!
kumm! viens ! komm!
hàlt! arrête ! Halt/Stopp!
wàrta! attendez ! warte!

lüega mìr! regardons ! schauen wir mal!/Mal sehen
wàrta Sa, wenn's bliabt! attendez, s'il-vous-plaît ! warten Sie, bitte! (très poli)

Il existe encore une autre possibilité pour exprimer un ordre, avec màcha àss:

màch àss dü ebbis lehrsch! tâche d'apprendre quelque chose ! mache dass du etwas lernst!
màch àss ar do ìsch! fais en sorte qu'il soit là ! mache dass er da ist!
màcha àss ìhr Gald han! tâchez d'avoir de l'argent ! machen dass ihr Geld haben!

Passif

On utilise le passif quand le sujet de la phrase n'est pas important. C'est le complément d'objet de la phrase qui importe.

Dans le passif, l'ordre est inversé, le complément d'objet devient le sujet.


Dr Koffer ìsch gschlossa. Le coffre est fermé. Der Koffer ist geschlossen. (= Ebber hàt dr Koffer gschlossa.)

Dr Koffer wìrd gschlossa. On ferme le coffre. Der Koffer wird geschlossen. (= Ebber schliaßt dr Koffer.)

's ìsch do gschrìewa. C'est écrit ici. Es ist hier geschrieben. (= Ebber hàt's do gschrìewa.)

's wìrd do gschrìewa. Ca s'écrit ici. Es wird hier geschrieben. (= Ebber schribt's do, vìllìcht noch ìn dr Züekunft.)

Mais un sujet peut quand même être ajouté dans la phrase. (= Mais on peut quand même ajouter un sujet dans la phrase.)

D Bibel ìsch vum Gutenberg druckt worra. La bible a été imprimée par Gutenberg. Die Bibel wurde von Gutenberg gedruckt. (= Dr Gutenberg hàt d Bibel druckt.)

Verbe dans la structure de la phrase

Quand deux verbes sont utilisés ensemble

Deux verbes ensemble
Infinitif därfa lüega
avoir le droit de regarder schauen dürfen
Présent ar därft lüega
il a le droit de regarder er darf schauen
Passé composé ar hàt därfa lüega
il a eu le droit de regarder er hat schauen dürfen
Proposition subordonnée da, wo därft lüega
celui qui a le droit de regarder dieser, der schauen darf

Infinitif känna schlofa
pouvoir dormir schlafen können
Présent ar kààt schlofa
il peut dormir er kann schlafen
Passé composé ar hàt känna schlofa
il a pu dormir er hat schlafen können
Proposition subordonnée da, wo kààt schlofa
celui qui peut dormir dieser, der schlafen kann

Infinitif loh ghèia
laisser tomber fallen lassen
Présent ar losst's ghèia
il le laisse tomber er lässt es fallen
Passé composé ar hàt's loh ghèia
il l'a laissé tomber er hat es fallen lassen
Proposition subordonnée da, wo's losst ghèia
celui qui le laisse tomber dieser, der es fallen lässt

Infinitif wälla màcha
vouloir faire machen wollen
Présent ar wìll's màcha
il veut le faire er will es machen
Passé composé ar hàt's wälla màcha
il a voulu le faire er hat es machen wollen
Proposition subordonnée da, wo's wìll màcha
celui qui veut le faire dieser, der es machen will

Infinitif trauia reda
oser parler reden trauen/reden wagen
Présent ar trauit reda
il ose parler er traut sich zu reden/er wagt zu reden
Passé composé ar hàt trauia reda
il a osé parler er hat sich getraut zu reden/er hat zu reden gewagt
Proposition subordonnée da, wo trauit reda
celui qui ose parler dieser, der sich traut zu reden/der zu reden wagt

Infinitif müeßa geh
devoir partir gehen müssen
Présent ar müeß geh
il doit partir er muss gehen
Passé composé ar hàt müeßa geh
il a dû partir er hat gehen müssen
Proposition subordonnée da, wo müeß geh
celui qui doit partir dieser, der gehen muß

Infinitif
qui donnera le conditionnel
meega kumma
aimer venir mögen kommen
Conditionnel présent ar mächt kumma
il a envie de venir er möchte/mag kommen
Conditionnel passé ar hàt mächta kumma
il a voulu venir er hat kommen mögen/möchten
Proposition subordonnée da, wo mächt kumma
celui qui a envie de venir dieser, der kommen mag/möchte

Infinitif heera schrèia
entendre crier schreien hören
Présent ar heert schrèia
il entend crier er hört schreien
Passé composé ar hàt heera schrèia
il a entendu crier er hat schreien gehört
Proposition subordonnée da, wo heert schrèia
celui qui entend crier dieser, der schreien hört
Un autre exemple de proposition subordonnée : wenn ma därft lüega si on a le droit de regarder wenn man schauen darf
wenn ma kààt schlofa si on peut dormir wenn man schlafen kann
wenn ìch's loss ghèia si je le laisse tomber wenn ich es fallen lasse
wenn dü's wìtt màcha si tu veux le faire wenn du es machen willst

Barely visible warning.svg Cet ordre des mots s'applique à Mulhouse. Dans d'autres endroits de l'Alsace, cet ordre peut être complètement différent.
Dans le Bas-Rhin, par exemple, la structure de la phrase ressemble plus à l'allemand.

Verbes comportant des particules séparables

Verbes comportant des particules séparables
Infinitif ààfànga
commencer anfangen
Présent ar fàngt àà
il commence er fängt an
Passé composé ààgfànga
commencé angefangen
Proposition subordonnée da, wo ààfàngt
celui qui commence dieser, der anfängt
Construction avec fer et z fer ààz'fànga
pour commencer um anzufangen

Infinitif àbschriiwa
copier abschreiben
Présent ar schribt àb
il copie er schreibt ab
Passé composé àbgschrìewa
copié abgeschrieben
Proposition subordonnée da, wo àbschribt
celui qui copie dieser, der abschreibt
Construction avec fer et z fer àbz'schriiwa
pour copier um abzuschreiben

Infinitif drààhanka
pendre (après) daran hängen
Présent ar hankt dràà
il pend (après ...) er hängt daran
Passé composé drààghànka
pendu (après) darangehängt
Proposition subordonnée da, wo drààhankt
celui qui pend (après) dieser, der daranhängt
Construction avec fer et z fer drààz'hanka
pour pendre (après) um daranzuhängen

Infinitif dràbghèia
tomber (de) davonfallen
Présent ar ghèit dràb
il tombe (de ...) er fällt davon
Passé composé dràbghèit
tombé (de) davon gefallen
Proposition subordonnée da, wo dràbghèit
celui qui tombe dieser, der davon fällt
Construction avec fer et z fer dràbz'ghèia
pour tomber um davonzufallen

Infinitif durakumma
passer par là durchkommen
Présent ar kummt dura
il passe par là er kommt durch
Passé composé durakumma
passé par là durchgekommen
Proposition subordonnée da, wo durakummt
celui qui passe par là der, der durchgekommt
Construction avec fer et z fer duraz'kumma
pour passer par là um durchzukommen

Infinitif ilàda
inviter einladen
Présent ar làdet i
il invite er lädt ein
Passé composé iglàda
invité eingeladen
Proposition subordonnée da, wo ilàdet
celui qui invite dieser, der einlädt
Construction avec fer et z fer iz'làda
pour inviter um einzuladen

Infinitif üsträckna
se dessécher austrocknen
Présent ar träckent üs
il se dessèche er trocknet aus
Passé composé üsträckent
desséché ausgetrocknet
Proposition subordonnée da, wo üsträckent
celui qui se dessèche dieser, der austrocknet
Construction avec fer et z fer üsz'träckna
pour se dessécher um auszutrocknen

Infinitif mìtmàcha
faire avec, participer mitmachen
Présent ar màcht mìt
il participe er macht mit
Passé composé mìtgmàcht
participé mitgemacht
Proposition subordonnée da, wo mìtmàcht
celui qui participe dieser, der mitmacht
Construction avec fer et z fer mìtz`màcha
pour participer um mitzumachen

Infinitif ufsteh
se lever aufstehen
Présent ar steht uf
il se lève er steht auf
Passé composé ufgstànda
levé aufgestanden
Proposition subordonnée da, wo ufstheht
celui qui se lève dieser, der aufsteht
Construction avec fer et z fer ufz'steh
pour se lever um aufzustehen
Dans la dernière colonne, il y a une construction avec z' et l'infinitif du verbe. On l'utilise pour exprimer un but ou la progression d'une action.

ar fàngt àà, uns z`halfa il commence à nous aider er fängt an, uns zu helfen (progression d'une action : l'aide)

ar fàngt àà, üsz`träckna il commence à se dessécher er fängt an, auszutrocknen (progression d'une action : le dessèchement)


ìch hà kè Kuraasch meh, dàs z`màcha je n'ai plus le courage de faire ça ich habe keinen Mut mehr, das zu machen (but : faire ça)

ìch hà kè Kuraasch meh, mìtz`màcha je n'ai plus le courage de participer ich habe keinen Mut mehr, mitzumachen (but : participer)

  • fer ààzufànga → fer ààz`fànga
  • fer àbzuschriiwa → fer àbz`schriwa
  • fer drààzuhanka → fer drààz`hanka
  • fer dràbzughèia → fer dràbz`ghèia
  • fer durazukumma → fer duraz`kumma
  • fer izulàda → fer iz`làda
  • fer üszuträckna → fer üsz`träckna
  • fer mìtzumàcha → fer mìtz`màcha
  • fer ufzusteh → fer ufz`steh
Barely visible warning.svg Après "fer", on n'a pas forcément besoin de dire ce z'. Ces formes plus simples sont aussi correctes, et même plus spontannées :
  • Wurum ìsch`r do ? Fer besser sah. Fer Elsassisch lehra. Fer uns halfa. Fer kocha. Numma fer sàga!
  • fer ààfànga, fer àbschriiwa, fer drààhanka, fer dràbghèia, fer dura kumma, fer ilàda, fer üsträckna, fer mìtmàcha, fer ufsteh...
  • ar fàngt àà, uns zu halfa → ar fàngt àà, uns z`halfa
  • ar fàngt àà, üszuträckna → ar fàngt àà, üsz`träckna
  • ìch hà kè Kuraasch meh, dàs zu màcha → ìch hà kè Kuraasch meh, dàs z`màcha
  • ìch hà kè Kuraasch meh, mìtzumàcha → ìch hà kè Kuraasch meh, mìtz`màcha

Il y a aussi des verbes qui comportent une particule inséparable :
begrüeßa, entlàssa, entspànna, verspracha, verwàcha, zerrissa...

(En Orthal, on écrit ilàda, pas iilàda, bien que ce soit une voyelle longue, et de surcroît une diphtongue en allemand.
"i" au début du mot, à la place de "ii" est une règle en Orthal, parce qu'on veut éviter un mot comme "Iilàdung". "Ilàdung" est quand même plus lisible. Ou "Is" plutôt que "Iis"...)

ar kummt fer uns z'halfa ar kummt fer uns ku halfa il vient pour nous aider er kommt um uns zu helfen (but : aider, mais ici s'applique une autre règle, la redondance)

Verbes avec redondance

La redondance s'applique en alsacien, comme en alémanique. Cela signifie qu'avec les verbes geh et kumma, on doit encore dire le verbe une deuxième fois, sous une forme raccourcie : "ge" ou "ku".

Redondance
Infinitif fìscha geh
aller pêcher fischen gehen
Présent ar geht ge fìscha
il va pêcher er geht fischen
Passé composé ar ìsch gànga ge fìscha
il est allé pêcher er ist fischen gegangen
Proposition subordonnée da, wo geht ge fìscha
celui qui va pêcher dieser, der fischen geht
Construction avec fer fer ge fìscha
pour aller pêcher um fischen zu gehen

Infinitif kumma ku lüega
venir voir schauen kommen
Présent ar kummt ku lüega
il vient voir er kommt um zu schauen/sehen
Passé composé ar ìsch kumma ku lüega
il est venu voir er ist um zu schauen/sehen gekommen
Proposition subordonnée da, wo kummt ku lüega
celui qui vient voir dieser, der um zu schauen/sehen kommt
Construction avec fer fer ku lüega
pour venir voir um schauen zu kommen
Voici encore un autre cas particulier, où on écrit seulement "ge" ou "ku". Le verbe principal geh ou kumma est remplacé par un autre verbe : Wann mìr ge fìscha? Voulons-nous aller pêcher ? Wollen wir fischen gehen?
Wann sa ku lüega? Veulent-ils venir voir ? Wollen sie kommen um zu schauen?
Därfa sa ku lüega? Ont-ils le droit de venir voir ? Dürfen sie kommen um zu schauen?
Trauia sa ku lüega? Osent-ils venir voir ? Wagen sie kommen um zu schauen?

Contractions et simplifications à l'oral

Le dialecte alsacien est principalement oral, et traditionnellement peu écrit. Mais à l'oral, on n'a pas des règles aussi précises qu'à l'écrit.

Le dialecte alsacien est assez paresseux : il économise partout où c'est possible. Ainsi, les mots ne sont pas prononcés en entier, plusieurs mots se retrouvent accolés, ce qui permet de parler plus vite. D'ailleurs il en va de même dans d'autres langues.

C'est surtout compliqué quand la langue n'a pas de tradition écrite. La question est : "doit-on écrire la langue avec les mots en entier, ou bien faudrait-il écrire comme on parle, donc avec des contractions ?"

On n'est pas obligé de décider, l'écrit peut se permettre de suivre des règles qui paraîtraient un peu lourdes à l'oral.
Mais dans tous les cas - à l'oral comme à l'écrit - ça doit être compréhensible. C'est pourquoi il faut connaître les contractions :

Prépositions et articles

  • àn em → àm au an dem → am
  • àn ema → àn'ma à un an einem
  • gega em → gegem contre le gegen dem
  • gega ema → geg'ema contre un gegen einem
  • ìn em → ìm dans le in dem → im
  • ìn ema → ìn'ma dans un in einem
  • mìt era → mìt'ra avec une mit einer
  • nawa em → nawem à côté du neben dem
  • nawa ema → naw'ema à côté d'un neben einem
  • nawa era → nawa-n-era à côté d'une neben einer
  • vu em → vum du von dem → vom
  • vu ema → vu'ma d'un von einem
  • vu era → vu-n-era → vun'ra d'une von einer
  • waga em → wagem à cause du wegen dem
  • waga ema → wag'ema à cause d'un wegen einem
  • wahrend em → wahrem pendant le während dem

Pronoms personnels

  • gàng ìch, gàng ìch nìt → gàng i , gàng i nìt j'y vais, j'y vais pas gehe ich, gehe ich nicht
  • dü → da (wia wìtt → wia da wìtt) tu (comme tu veux) du (wie du willst)
  • dü kummsch → kummsch tu viens du kommst
  • kummsch dü? → kummscht? viens-tu ? kommst du?
  • ìsch ar do? → ìsch'r do? est-il là ? ist er da?
  • as geht → 's geht ça va es geht
  • wenn ìch es wìll → wenn ìch`s wìll si je le veux wenn ich es will Pour un complément d'objet direct, on ne dit jamais et on n'écrit jamais es. Seulement toujours 's dans ce cas.
  • ìch hoff àss ar kummt un àss as güet ummageht → ìch hoff àss'r kummt un àss's güet ummageht j'espère qu'il viendra et que ça se passera bien ich hoffe dass er kommt und dass es gut vorbei geht
  • gehn mìr! → geh'mìr! allons-y ! gehen wir!
  • sìe gehn → sa gehn ils partent sie gehen (dans ce cas, on utilise presque exclusivement la simplification "sa", on n'entend guère "sìe".)
  • ìch seh mìch → ìch seh mi je me vois ich sehe mich
  • ìch seh dìch → ìch seh di je te vois ich sehe dich
  • ar seht sìch → ar seht si il se voit er sieht sich

À l'oral, on utilise principalement les contractions, pas les mots en entier. Mais quand exceptionnellement on prononce les pronoms en entier, cela signifie qu'on met l'accent sur ce pronom.

  • wia da wìtt comme tu veux wie du willst (parler normal, simple et rapide à dire)
  • wia wìtt comme tu veux, c'est toi qui décides wie du willst, du entscheidest (accent mis sur le pronom)
  • ìsch'r do? est-il là ? ist er da? (parler normal, avec contraction)
  • ìsch ar do? c'est lui qui est là ? er ist da? (accent mis sur le pronom)
  • ìch seh di je te vois ich sehe dich (parler normal, avec contraction)
  • ìch seh dìch c'est toi que je vois dich sehe ich (accent mis sur le pronom)
  • han sa dàs gmàcht? ont-ils fait ça ? haben sie das gemacht? (parler normal, avec contraction)
  • han sìe dàs gmàcht? c'est eux qui ont fait ça ? sie haben das gemacht? (accent mis sur le pronom)

z

z est une préposition qui apparaît souvent en alsacien, comme en alémanique. Dans certains cas, elle correspond (juste en plus court) à la préposition allemande "zu" ; on peut alors choisir de l'écrire avec une apostrophe pour améliorer la lisibilité par exemple : „z'màcha“ au lieu de „z màcha“).

z' peut aussi est la forme contractée de la préposition alsacienne "züe".


Exemples pour la préposition z
zu (+ verbe) → z Ar hàt nit z màcha.
Il n'a rien à faire. Er hat nichts zu machen.
Dàs hàt mìt dam nit z düe.
Ceci n'a rien à voir avec cela. Das hat mit diesem nichts zu tun.
As fàngt jetz àà, z ragna.
Il commence maintenant à pleuvoir. Es fängt jetzt an zu regnen.
Ar fàngt àà, ebbis z màcha.
Il commence à faire quelque chose. Er fängt an, etwas zu machen.
Ar fàngt àà, ebbis ufzbàuia.
Il commence à construire quelque chose. Er fängt an, etwas aufzubauen.
Temps, dans la journée
z
z Morga
le matin am Morgen
z Mittàg
à midi, l'après-midi am Mittag, am Nachmittag
z Owa
le soir am Abend
z Nàcht
la nuit nachts
Endroit, pour une ville
z
Ar wohnt z Rìxa, nìt zMilhüüsa.
Il habite à Rixheim, pas à Mulhouse. Er wohnt in Rixheim, nicht in Mülhausen.
Z Bàsel ìsch a Schloss. Z Bàsel ìsch a Schloss.
A Bâle il y a un château. In Basel ist ein Schloss.


Exemples de contractions qui donnent "z'"
Sans contraction Contraction en z'
züe trop zu → z' Dr Màntel ìsch züe groß.
Le manteau est trop grand. Der Mantel ist zu groß.
Dr Màntel ìsch z'groß.
D Ärmel sìn züe làng.
Les manches sont trop longues. Die Ärmel sind zu lang.
D Ärmel sìn z'làng.


Écrire comme on parle ?


Panneau à l'entrée de la ville

Ce n'est pas toujours simple d'écrire exactement comme on prononce le dialecte, ou comme on l'entend. Il y a (par exemple) des discussions animées sur la meilleure façon d'écrire le nom "Milhüüsa" ("Mulhouse").

En Orthal, „Milhüsa“, ou aussi „üü“ pour l'analogie visuelle avec la diphtongue „Mülhausen“ de l'allemand, avec deux consonnes.

Et au début du mot :

  • „Mìl“, parce que c'est ce qui correspond normalement au „Mül“ de l'allemand.
  • Ou „Mil“, parce qu'on l'a toujours vu écrit ainsi (surtout avant Orthal).
  • Ou „Mül“, parce que beaucoup d'Alsaciens prononcent simplement „Mülhüüsa“ en alsacien, comme en français ou en allemand.
  • Ou d'autres variantes avec "e", mais qui sont alors très éloignées de la graphie Orthal.

De telles discussions sont sans fin, parce que cette première voyelle est tellement courte qu'on la reconnaît à peine. Mais au fond peu importe la manière dont on l'écrit, le dialecte n'est donc pas tellement normalisé.

Liaison phonétique entre des voyelles

Quand deux voyelles sont prononcées à la suite, ça ne sonne pas toujours bien. Alors on ajoute une consonne entre elles, juste pour faire une liaison plus agréable à l'oreille.En général, cette consonne est un "n", qu'on écrit "-n- " ou " n ".

  • Stop hand nuvola.svg S Hüss wo ìch wohn. → 20000px-ok x nuvola green.png S Hüss wo-n-ìch wohn. (ou S Hüss wo n ìch wohn.) La maison où j'habite. Das Haus wo ich wohne.
  • Stop hand nuvola.svg's ìsch wia ìhr wann. → 2000px-ok x nuvola green.png 's ìsch wia-n-ìhr wann. C'est comme vous voulez. Es ist wie ihr wollt.
  • Stop hand nuvola.svg So a Hüss dat mìr gfàlla. → 2000px-ok x nuvola green.png So-n-a Hüss dat mìr gfàlla. Une maison comme ça me plairait. So ein Haus würde mir gefallen.
  • Stop hand nuvola.svg Jetz düe ìch assa. → 2000px-ok x nuvola green.png Jetz düe-n-ìch assa. → Jetz düe-n-i assa. Maintenant je mange. Jetzt esse ich.
  • Stop hand nuvola.svg Ìch hà a Kàtz. → 2000px-ok x nuvola green.png Ìch hà-n-a Kàtz. → ou encore plus simplement : Ìch hàn a Kàtz. J'ai un chat. Ich habe eine Katze.
  • Stop hand nuvola.svg Jetz hà ìch Hunger, wagadam bì ìch miad. → 2000px-ok x nuvola green.png Jetz hà-n-ìch Hunger, wagadam bì-n-ìch miad. → ou encore plus simplement, à l'oral et à l'écrit : Jetz hàni Hunger, wagadam bìn i miad. Maintenant j'ai faim, c'est pourquoi je suis fatigué(e). Jetzt habe ich Hunger, deswegen bin ich müde.

Barely visible warning.svg Dans certains endroits de l'Alsace, on dit plutôt "Jetz hà-w-i Hunger", ou encore plus simplement écrit "Jetz hàwi Hunger".

Une variante de cette règle est le changement de la consonne à la fin du mot, juste pour que ce soit plus agréable à l'oreille ou plus facile à dire.

(ìch glàuib je crois ich glaube)
  • Stop hand nuvola.svg Jetz glàuib ìch. → 2000px-ok x nuvola green.png Jetz glàuiw ìch. → Jetz glàuiw i. Maintenant je crois. Jetzt glaube ich.

Particularités du dialecte mulhousien

120px-DrapeauMulhouse.png
Milhüüser Fàhna

À Mulhouse, on ajoute souvent "a" à la fin des mots, plus que dans d'autres régions de l'Alsace (où les mots finissent plutôt en "i" ou "e").
La grammaire de Mulhouse est sûrement aussi plus simple que dans d'autres régions de l'Alsace. Souvent, on ne peut même pas distinguer le singulier du pluriel, parce que les deux formes sont similaires.

Hàsch dina Pìlla vergassa? (eina oder mehrera?) As-tu oublié ta pilule ? (ou tes pilules ?) Hast du deine Pille (oder Pillen?) vergessen?

Lüega dia scheena Brucka àà! (eina oder mehrera?) Regardez ce beau pont ! (ou ces beaux ponts ?) Schaut diese schöne Brücke an! (oder schönen Brücken?)

Explications sur la graphie employée

 La manière d'écrire l'alsacien est inspirée de la graphie Orthal. Elle est donc assez proche de l'allemand.

Voyelles

 Les voyelles qui se prononcent autrement qu'en allemand sont signalées par un accent.
Par exemple :

écrit en
alsacien
phonétique son en
français
mots d'exemple
a a a Lawa, Flascha
à ɑ proche de en Kàtz, Mànn
ä ɛ è Bäck, Blätt
e selon le cas,
è ou é
denn, Regel
è ɛ è zèèrscht
i i i wiss, Zitt
ì e é ìch, dìck, Kìnd, Ìgel
o o o rot, Holz, Wort
ö ø eu Föhn, röntga, stöhna
u u ou kurz, dumm
ù entre ou et on kùmpliziart
ü y u dü, Hüss, Kütz
aui Saui, trauia
àui Bàuim, Fràui
ei nei, eins, zwei
èi nèi, drèi, frèi
eui entteuischt
ee Meer, Eel
ie Beispiel
ìe Rìes, Vìeh, Frìeda, Stìefel
ia Liad, viar, grian
üe Schüeh, Büech, Wüet

 Le principe est d'écrire l'alsacien en prenant comme référence l'allemand.
Par exemple, en alsacien, on peut rencontrer le son é dans divers cas :
  • le mot allemand correspondant comporte la voyelle "e" : allemand "reden" -> alsacien "reda"
  • le mot allemand correspondant comporte la voyelle "i" : allemand "dick" -> alsacien "dìck"
  • le mot allemand correspondant comporte la voyelle "ü" : allemand "Glück" -> que choisir, entre "é" et "ì" ? L'usage traditionnel et les linguistes (notamment la méthode Orthal) font pencher vers le "ì".
  • une exception pour le cas "ü", avec le mot allemand "für" -> "fer". Principalement pour des raisons d'habitudes déjà ancrées dans les mœurs.

Consonnes

 sp et st, en début de mot, se prononcent schp ([ʃp]) et scht([ʃt]), comme en allemand.
 Exemples en sp : Sport, Spìel, spàra, spèia
 Exemples en st : Stüehl, stàrk, Strom

 sp et st, ailleurs qu'en début de mot, se prononcent sp et st, comme en allemand.
 Donc, si on a en alsacien le son schp ou scht ailleurs qu'en début de mot, on l'écrit bien schp ou scht ; généralement, le mot allemand correspondant a une autre prononciation, cette distinction entre les deux langues doit être signalée par l'écriture (alors différente elle aussi).
 Exemples en schp : Waschpa, Reschpakt
 Exemples en scht : Nascht, luschtig, Mìscht

 La suite de lettre "chs" se prononce come un "x".
 Exemples : Wàchs, Bìchsa, wachsla

Mots composés

 Comme l'allemand, l'alsacien agglutine les mots composés.
 Exemples :
Koch + Läffel -> Kochläffel
Zwatschga + Wahia -> Zwatschgawahia + Fascht -> Zwatschgawahiafascht
Groß + Müeter -> Großmüeter + Ür -> Ürgroßmüeter
Schwitzer + Kaas ->Schwitzerkaas + Sàlàt -> Schwitzerkaassàlàt
Bàd + Zìmmer -> Bàdzìmmer + Tìra-> Bàdzìmmertìra


 Règle subsidiaire, qui s'aplique en plus des règles précédentes :
 Dans les mots composés, chaque mot inclus doit être considéré de manière isolée, pour la prononciation.
 Exemples :
Bàchstei = Bàch + Stei
Dàchstüehl = Dàch + Stüehl
istiiga = i + stiiga
ààspànna = àà + spànna
versprocha = ver + sprocha
Beispiel = Bei + Spiel
Ursprung = Ur + Sprung

Conjugaison des verbes

-> conjugaison_verbes.php

Montrer le détail du traitement
Déployer tous les contenus
>
Montrer le détail formatage du cours 1, par la transformation transfo_formate_cours_1_xml.xsl